Wanneer geld dat met criminele activiteiten verdiend wordt in het legale circuit terechtkomt, komen de onderwereld en de bovenwereld met elkaar in aanraking. In 2020 vond er voor het eerst in vijf jaar een afname plaats in het aantal witwaszaken. In 2019 waren dit er nog 1504, in het jaar daarop 1447. Op Prinsjesdag werd bekend gemaakt dat er een half miljard extra wordt gestoken in de aanpak van deze witwaszaken.
Ondanks de daling valt er in de strijd tegen het witwassen nog veel te winnen. “We slagen er niet in een aantal grote problemen op korte termijn op te lossen”, stelt Karin van Wingerde, hoogleraar Corporate Crime and Governance aan Erasmus School of Law.
Dat de aanpak van witwassen en illegaal vermogen een urgent thema is, blijkt ook uit de recent gepubliceerde Pandora Papers. In deze publicatie van 3 oktober 2021, bestaande uit 11,9 miljoen gelekte documenten, zijn geheime offshore-accounts onthuld van vermogende klanten waaronder wereldleiders, beroemdheden en bedrijfsleiders, maar ook criminelen.
Gebrek aan uniformiteit & barrières informatie-uitwisseling
Een van de grootste problemen is dat witwassen een grensoverschrijdend probleem is en dat er nog steeds een uniforme en grensoverschrijdende aanpak ontbreekt. “Criminelen zetten hun geld graag weg in het buitenland, ver van de Nederlandse autoriteiten. Maar nog altijd schort het aan goede internationale samenwerking om 'foute' geldstromen aan te kunnen pakken. Alleen al binnen Europa hebben landen veel verschillende regels. Er is weinig uniformiteit", aldus Van Wingerde.
Daarnaast zijn er in Nederland een aantal juridische uitdagingen die het delen van informatie in de weg staan. Zo kunnen notarissen of andere poortwachters onderling geen informatie met elkaar delen. Dat betekent dat een kwaadwillende die met fout geld bij een notaris aanklopt en daar geweigerd wordt, zonder problemen bij een andere notaris kan aankloppen met het risico dat hij daar wel wordt geaccepteerd.
Nog een lange weg te gaan
Het half miljard dat extra wordt geïnvesteerd door de overheid is nodig om een aantal initiatieven van de afgelopen jaren, zoals samenwerkingen tussen banken en de overheid, verder te ontwikkelen. Echter, geld alleen is niet genoeg. “Het vraagt ook een fundamentele herbezinning op wat voor economisch klimaat we in Nederland (en in andere landen overigens) willen bieden. Nederland biedt een zeer aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven, maar is om diezelfde reden ook aantrekkelijk voor allerlei foute geldstromen”, aldus Van Wingerde. Het gaat om het vinden van een balans tussen de economie en de veiligheid en momenteel wordt wellicht te veel doorgeslagen naar het eerste. “Vergeet niet; het gaat niet alleen om illegaal geld of witwassen als zodanig, maar daarmee worden terroristische aanslagen gefinancierd, wordt de drugseconomie en het geweld dat daarmee gepaard gaat in stand gehouden, evenals delicten als mensenhandel en uitbuiting en ontstaat er groeiende maatschappelijke ongelijkheid,” aldus Van Wingerde. Het valt haar op dat in de discussie over oplossingen vaak aan deze problematiek voorbij wordt gegaan. Er valt dus nog een lange weg te gaan in de bestrijding van deze illegale geldstromen.