Een gevolg van ons digitale tijdperk is het verdwijnen van de handgeschreven brief. We mogen al in onze handen knijpen met een heuse krabbel op een verjaardagkaartje. Vorige week viel zo’n klein geluk me ten deel, er lag een envelopje op de mat, met een handgeschreven toelichting en bijgevoegd een literair kleinood. Voorop een portret van de auteur, Ernst Rowohlt, door Oskar Kokoschka (1886 – 1980), een van mijn favoriete kunstenaars.
Fingerzeig über den Umgang mit Autoren, werd vertaald door Ad Donker Jr., als Enige Wenken betreffende de omgang met auteurs en in 1956 door hem uitgegeven te Rotterdam.
Ad Donker Jr. (1938 – 2018) is natuurlijk de Rotterdamse uitgever, die in 1980 de zaak van zijn vader overnam, en wiens uitgeverij nog springlevend is. Ernst Rowohlt (1887- 1960) is de legendarische Duitse uitgever, al voor de Eerste Wereldoorlog begonnen in Leipzig, daarna uitgeweken naar onder meer Berlijn en Hamburg. Hij bracht Kafka en Fallada naar het grote publiek, en voorzag Robert Musil van voorschotten voor diens meesterwerk Der Mann ohne Eigenschaften. In de jaren twintig nam zijn fascinatie voor Amerikaanse literatuur toe, en gaf hij onder meer Sinclair Lewis, Faulkner en Hemingway uit.
Bij leven stond Rowohlt bekend als een stevige sociale drinker, die de kroegen afschuimde in gezelschap van literaire grootheden en kunstenaars. Hij onderhield vriendschappelijke relaties met ze en bedisselde zijn zaakjes bij voorkeur aan de toog. Informatie over zijn roerige levensgeschiedenis en omstreden handelwijze tijdens de Tweede Wereldoorlog is (deels) terug te vinden in het voortreffelijke online archief van Der Spiegel. Zijn met veel humor opgediende anekdotes over de omgang met auteurs waren destijds al vermaard.
Dat maakt dit boekje zo geweldig. Een (ingekort) citaat: ‘Geen auteur is zo hebberig als zijn vrouw. Of ze hem voor een groot auteur houdt of voor een idioot, in ieder geval probeert ze eruit te halen wat erin zit en jij bent de dupe’.
Een opmerkelijk feit is dat dit werkje bij geen enkele bibliotheek te vinden blijkt, wereldwijd. Er is slechts een exemplaar van deze vertaling in een collectie in, jawel, Leipzig. De oorspronkelijke tekst werd nooit in de handel gebracht, en is enkel (vermoedelijk in feuilleton) in kranten verschenen. Hulde aan onze Rotterdamse uitgever!
Rowohlt schreef ook essays en romans, geregeld door Kokoschka geïllustreerd. Behalve expressionistisch schilder was Kokoschka auteur van toneelwerken en vertellingen. Deze werden door Rowohlt gepubliceerd. Digitalisering of niet, vandaag de dag bestaat Rowohlt Verlag nog steeds, net als Uitgeverij Donker BV, en natuurlijk het u zeer en immer toegewijde Rotterdamsch Leeskabinet (1859).