De weg vrijmaken voor maatschappelijke transities

In plaats van ons te richten op het meten van de financiële successen van de projecten van ACCEZ, koos onze samenwerking voor een andere aanpak, waarbij we ons richtten op de kwalitatieve impact van de transdisciplinaire interventies die door ACCEZ werden uitgevoerd. Het doel was om prioriteit te geven aan de in kaart gebrachte sociale veranderingen (klein of groot) bij de begunstigden, waarbij het belang van het proces boven het eindresultaat werd benadrukt. Dit was met name relevant omdat veranderingen, zoals sociale transities, meestal niet zichtbaar zijn gedurende de looptijd van een interventie en zelfs moeilijker toe te schrijven zijn aan specifieke activiteiten. 

Om de impact te evalueren van transdisciplinaire samenwerkingsverbanden die door het ACCEZ worden ondersteund, hebben we gekozen voor een gecombineerde aanpak die gebruik maakt van een specifiek kader (de SIAMPI-methode) en theorie (Bolhuis' overzicht van falende transities) om verbanden te leggen tussen interacties op microniveau en maatschappelijke transities:

De SIAMPI-methode

Het SIAMPI-raamwerk wordt gebruikt om de kwaliteit van interacties tussen onderzoekers en maatschappelijke partners te beoordelen. Interacties worden als 'productief' beschouwd als ze leiden tot de creatie en toepassing van nieuwe kennis, ideeën en praktijken. Productieve interacties kunnen bijvoorbeeld gedeelde visies bevorderen, netwerken versterken of creëren en de uitwisseling van expertise en vaardigheden ondersteunen. 

Bolhuis' overzicht van mislukte overgangen

Vervolgens hebben we gekeken naar Bolhuis' overzicht van mechanismen dat is geïnspireerd op marktfalen: de theorie van marktfalen is gebaseerd op de vooronderstelling dat een goed functionerende markt, gestuurd door prijsmechanismen, een optimale balans bereikt. Als het echter aankomt op complexe maatschappelijke uitdagingen die diepgaande, systemische verandering vereisen, schiet de traditionele marktfalen theorie tekort. De transitietheorie biedt een alternatief perspectief en identificeert tien specifieke 'falende transitiemechanismen' (zoals een gebrek aan gedeelde visie, een tekort aan de juiste kennis en een beperkt leervermogen) - mechanismen die, als ze niet goed worden beheerd, een transitieproces kunnen doen mislukken.

Op basis hiervan veronderstelden we dat productieve interacties die voortkomen uit ACCEZ-projecten deze mislukte transities kunnen tegengaan en voorkomen,en kunnen bijdragen aan de totstandkoming van een transitie. Aan de hand van een set vooraf gedefinieerde criteria kozen we voor een casestudy-aanpak en selecteerden we drie projecten die door ACCEZ werden/ worden ondersteund en plaatsvinden in Zuid-Holland: Duin en Bollenstreek, Waarde van Water en Coalition of the Willing. Om vertrouwd te raken met de projecten hebben we deskresearch gedaan door materialen zoals projectvoorstellen en rapporten te bestuderen. Deze eerste fase hielp ons bij het identificeren van belangrijke thema's en actoren, die op hun beurt de basis vormden voor de eerste interviewronde. We hieldenmeerdere interviewrondes met verschillende belanghebbenden die ons hielpen om dieper in te gaan op projectresultaten en verschuivingen in gedrag. Het proces werd begeleid door een klankbord dat bestond uit personen met verschillende achtergronden, expertise en perspectieven, die in verschillende stadia van het project waardevolle inzichten en begeleiding boden. 

In alle drie de projecten kwam een gemeenschappelijk patroon naar voren: een verschuiving van een individualistische 'ik'-mentaliteit naar een meer collectief en inclusief 'wij'-perspectief. Meer specifiek in het project Coalition of the Willing zagen we dat de kracht van het project lag in het mobiliseren van collectieve actie door samenwerking en het opbouwen van een netwerk van individuen die verenigd zijn door een gedeelde visie. Bovendien pakken de projecten het gebrek aan geschikte kennis aan door nieuwe innovatieve oplossingen voor boeren te introduceren - Coalition of the Willing introduceerde bijvoorbeeld methoden om de bodemkwaliteit te testen, terwijl Duin en Bollenstreek infographics creëerde die de duurzame voordelen van het samen telen van verschillende tulpenbollen (in tegenstelling tot het telen van hetzelfde ras) benadrukken. Deze inspanningen stimuleren gezamenlijk de toepassing van nieuwe praktijken op basis van geleerde kennis.

Er werd een uitgebreid rapport gemaakt met de bevindingen, in combinatie met een infographic die een visuele samenvatting van de belangrijkste resultaten geeft.

Door deze analyse ontdekten we dat het ACCEZ verschillende mechanismen van falende transitie aanpakt en verzacht, zoals structurele uitdagingen en kennisproductie, door middel van innovatieve activiteiten die de mensen die het meest betrokken zijn bij de kwestie centraal stellen. De analyse gaf ook aan dat de projecten niet bijdragen aan alle faalmechanismen, en op basis hiervan hebben we het bestuur van de ACCEZ aanbevelingen gegeven over hun sterke punten en verbeterupunten om hun werk rondom de stimulatie van verandering voort te zetten. 

Vooruitkijken

Onze samenwerking met ACCEZ heeft het idee versterkt dat het evalueren van maatschappelijke impact een dynamische, flexibele aanpak vereist - een aanpak die zowel de complexiteit van verandering als de waarde van kleinschalige interacties erkent. Zoals een lid van de klankbordgroep weergeeft: 'Wat me vooral opviel was hoe de onderzoekers in staat waren om onzichtbare effecten bloot te leggen die normaal gesproken onopgemerkt zouden blijven, door middel van het volgen van stakeholders.'

 Door methodologieën zoals SIAMPI en transitie mislukkingen te blijven gebruiken en testen, kunnen we organisaties zoals ACCEZ helpen om hun impact effectiever te meten en hun vermogen om zinvolle maatschappelijke transities te stimuleren te versterken.

Het partnerschap is een leerproces geweest voor alle betrokkenen en we hopen dat het bijdraagt aan bredere discussies over hoe we inspanningen voor een duurzamere toekomst kunnen beoordelen en ondersteunen.