Zelfstandig ondernemerschap lijkt een prachtige oplossing voor een betere balans tussen werk en privé. Maar dit is niet per definitie zo. De ervaringen verschillen per type zelfstandig ondernemer. Dat blijkt uit het proefschrift van bestuurskundige Anne Annink, dat ze vrijdag 17 maart 2017 verdedigt. De overheid kan helpen de werk-privé balans te verbeteren.
Werken wanneer je wilt, even een wasje draaien, geen verantwoording meer afleggen aan een baas. Geen wonder dat je baan opzeggen en voor jezelf beginnen voor 45% van de Europese werknemers vanwege die flexibiliteit en vrijheid aantrekkelijk lijkt. Van de totale Nederlandse beroepsbevolking is bijna 17 procent zelfstandig ondernemer.
Maar er is een keerzijde: meer autonomie en flexibiliteit wegen niet altijd op tegen de onzekerheid die ook bij zelfstandig ondernemen komt kijken. Bovendien hebben ondernemers over het algemeen een hogere werkdruk, meer financiële zorgen en minder steun van collega’s en de nationale overheid. Een betere werk-privé balans voor zelfstandig ondernemers is dus niet vanzelfsprekend. De ene zelfstandig ondernemer kan erg tevreden zijn met zijn of haar werk-privé balans, terwijl de andere bijna een burn-out heeft. Hoe kan dat?
Die vraag onderzocht bestuurskundige Anne Annink voor haar proefschrift ‘Busyness around the Business - A cross-national comparative research of the work-life balance of self-employed workers’. Daarvoor vergeleek ze ondersteunend overheidsbeleid in alle Europese landen, analyseerde ze internationale survey data en interviewde ze zelfstandige professionals zoals tekstschrijvers, architecten, designers en consultants in drie Europese landen: Nederland, Zweden en Spanje.
Typen ondernemers
Op basis van haar onderzoek concludeert Annink dat zelfstandig ondernemers over het algemeen meer tevreden met hun werk-privé balans en hun welzijn dan werknemers. Maar tegelijkertijd ervaren ze ook meer conflict in de verhouding tussen werk en gezin.
De ervaringen met de werk-privé balans verschillen echter per type zelfstandig ondernemer. Ten eerste beïnvloeden kenmerken van het werk en het bedrijf die balans. Zo zijn ondernemers in een klantgerichte onderneming minder tevreden. Last-minute opdrachten, onrealistische verwachtingen van de klant en het gevoel die klant te allen tijde tevreden te moeten stellen kunnen de werk-privé balans belemmeren. Daarnaast is het belangrijk om te kijken naar de motivatie om eigen baas te worden. Uit het proefschrift blijkt dat ondernemers die starten omdat ze kansen zien (en dus niet noodgedwongen zelfstandig ondernemer zijn) meer tevreden zijn met hun werk-privé balans.
Verschillen tussen landen
Verder verklaart de nationale context onderlinge verschillen in de ervaren werk-privé balans: overheidsbeleid, de economische situatie en culturele aspecten in een land. Zo heeft het aanbieden van zwangerschapsverlof en kinderopvang opvallend genoeg geen significant effect op de mate van conflict tussen werk en gezin.
Twee andere ingrepen van de overheid met een positief effect: hoe makkelijker het is om een bedrijf te runnen in een land, hoe hoger de tevredenheid met werk-privé balans. Ook het terug kunnen vallen op een werkloosheidsuitkering draagt bij aan het welzijn. Verder telt de economische situatie: in Spanje leidt onzekerheid over voldoende werk en de negatieve verwachtingen van de arbeidsmarkt ertoe dat veel zelfstandigen van midden 30 weer bij hun ouders wonen en het stichten van een gezin nog even uitstellen.
Ook culturele aspecten kunnen de werk-privé balans van zelfstandig ondernemers beïnvloeden. Zo kan een sterke familieband de mogelijkheden voor werk-privé balans vergroten (steun en onderdak), maar verrassend genoeg ook verkleinen. Denk bij dat laatste aan familieverplichtingen.
Tenslotte valt op dat de tevredenheid met de werk-privé balans juist lager is in landen die meer gelijkheid tussen man en vrouw nastreven. In deze landen blijken namelijk vrouwelijke en mannelijke ondernemers soms het gevoel te hebben dat ze én een goede ondernemer moeten zijn én kostwinner én een goede ouder. Het moeten voldoen aan deze verwachting kan stress veroorzaken, zowel op het werk als privé, aldus Annink.
Aanbevelingen
Om de werk-privé balans van zelfstandige ondernemers te verbeteren stelt Annink voor dat de overheid ondernemen gemakkelijker maakt. Het beginnen van een bedrijf, aanvragen van een vergunning, het krijgen van financiering, belastingen – het kan allemaal eenvoudiger.
Annink raadt de overheid ook aan om verlof en kinderopvang flexibeler aan te bieden, zodat deze het ook voor ondernemers makkelijker maken om werk te combineren met een gezin. Een verplicht lang zwangerschapsverlof kan een pervers effect hebben. Als een ondernemer lang zijn bedrijf moet sluiten, raakt hij al zijn klanten kwijt. Daarnaast is er meer begrip en vertrouwen vanuit overheden nodig. “Het verstrekken van leningen en het aanbieden van onderwijs zijn twee manieren om zelfstandig ondernemers te ondersteunen in tijden van financiële onzekerheid.”
Tenslotte is er volgens Annink een rol voor zelfstandig ondernemers zelf: nadenken over de vraag of je wel écht eigen baas wil zijn, de eigen werkomstandigheden in lijn brengen met het privé leven en het aannemen van praktische en emotionele steun.
Over Anne Annink
Anne Annink (1987) studeerde Interdisciplinary Social Sciences (bachelor) en Public Administration and Organizational Science (research master) aan de Universiteit Utrecht. In 2011 werd ze docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam bij de afdeling Bestuurskunde, een jaar later kon ze met een persoonlijke research talent grant van NWO haar promotieonderzoek starten.
- Meer informatie
Persvoorlichting Erasmus Universiteit Rotterdam, 010 408 1216 of press@eur.nl