De afgelopen weken hebben moslims over de hele wereld de heilige maand van de Ramadan gevierd. Voor velen in de EUR-gemeenschap (evenals voor 2 miljard moslims) is dit een tijd van bezinning, met een focus op liefdadigheid, ondersteund door vasten overdag, er na zonsondergang er genoten wordt van een maaltijd, en er tijd en aandacht is voor sociaal contact en gemeenschappelijk gebed.
De drastische sociale verandering die COVID-19 teweeg heeft gebracht en de nieuwe werk- en studiepraktijken die daarmee gepaard gaan, zorgt er voor dat dat de Ramadan dit jaar in heel anders zal zijn. We vroegen de studenten en medewerkers die de Ramadan volgen hoe ze deze periode in de tijd van COVID-19 beperkingen benaderen en wat ze tot nu toe hebben geleerd.
Het vasten
Een bekend deel van de Ramadan is het vasten dat elke dag tussen zonsopgang en zonsondergang plaatsvindt. Suhoor is de laatste maaltijd voor zonsopgang en de Iftar is de eerste maaltijd na zonsondergang. "Voor de Suhoor is het heel belangrijk dat je voedsel eet dat genoeg is voor de hele dag", legt Sara Shagiwal, een onderzoekster bij ESSB, uit. "In ons huishouden eten we dadels, bananen, wafels gemaakt met volkorenmeel"
Ondertussen is de Iftar, na zonsondergang meestal de grotere maaltijd van de dag. Soepen, salades, en meestal kip en vis wordt gegeten, naast ander voedsel.
Iftar's zijn tijden waarin koken en eten met uitgebreide familie gebruikelijk is. Sara legt uit: "Het was niet alleen een familie van 5 of 10 mensen, maar een familie van 30 mensen die gewoon bij elkaar kwamen. Of "in veel gevallen gaan gezinnen uit eten". Helaas zijn deze opties op dit moment niet uitvoerbaar. De Ramadan is dit jaar dan ook duidelijk anders.
Afstand houden
De impact van de 1,5 meter maatschappij brengt nieuwe uitdagingen met zich mee in deze Ramadan voor Sara. "Het wordt dit jaar erg moeilijk in vergelijking met voorgaande jaren. Natuurlijk, je bent aan het vasten, je bent aan het bidden, maar deze aspecten van de Ramadan worden ook gedaan in familieverband” legt Sara uit.
Centraal in deze sociale bijeenkomsten staat de Taraweeh: Een dagelijkse praktijk van gebeden en het gezamenlijk lezen van de Koran die na het vasten plaatsvindt na zonsondergang. Tijdens een typische Ramadan, "gingen we naar de moskee en baden we, en in het weekend ging het om het samenkomen met de familie en het samen bereiden van grote maaltijden".
Camiel Endert, een student bij RSM, deelt soortgelijke ervaringen tijdens de Ramadan. "Vorig jaar was ik samen met mijn neven en broer. Dat was erg leuk. Gewoon samen naar de moskee gaan en samen vasten, samen bidden en alles." "Het is een groot deel van de Ramadan, dus het is jammer om niet te kunnen gaan."
Community support en motivatie
Zowel Sara als Camiel erkennen de nieuwe uitdagingen bij het houden van de Ramadan in lockdown, met name in de motivatie. "Na Iftar (avondeten) zouden mijn man en ik naar de moskee gaan, en je bent zo gemotiveerd om iedereen te zien en samen met hen te bidden", legt Sara uit. Dit jaar worstelt ze meer met het idee: "We zijn maar met z'n tweeën in huis. Dus als je geen zin hebt om te bidden, denk je eerder dat we het morgen wel kunnen doen". Er is discipline nodig om dat te overwinnen.
Camiel is het ermee eens dat veel motivatie voortkomt uit het feit dat je als familie of community weet dat "jullie allemaal dezelfde doelen hebben" en "een gevoel van eenheid hebben dat jij en iedereen er samen doorheen gaan". Het is dan ook een unieke uitdaging om dit jaar alleen te zijn.
Digitale Ramadan
Net als bij werk en studie vullen digitale technologieën echter steeds meer de ruimte om dat gemeenschapsgevoel te herscheppen. Webcams van lokale moskeeën, en zelfs een live-feed van Mekka van gebeden, zijn al voor velen een onderdeel van de Ramadan geweest. Nu ziet Sara hoe Tareweehs kan worden gedaan door middel van teleconferenties; 'We kunnen elkaar gewoon motiveren en zeggen, kom om negen uur vanavond, en we kunnen samen beginnen met de gebeden'.
Sara merkt echter nog steeds dat er grenzen zijn aan deze digitale omschakeling. "Het is moeilijk omdat sommige gezinnen niet goed digitaal zijn uitgerust of minder digitaal vaardig zijn, dus er zijn verschillen in hoeveel van een community gevoel iedereen kan krijgen". Over het algemeen, ondanks deze digitale hulpmiddelen, “de eenheid is er, echter de band is niet zo sterk als ervoor” geeft Sara toe.
Thuis quarantaine
"Ondanks het verminderde gevoel van saamhorigheid door de quarantaine, zijn de Ramadan en de quarantaine op zichzelf mogelijkheden om zich te richten op individuele reflectie." "Het vasten is niet enkel zeggen; weet je wat, ik ga gewoon afzien van niet eten en drinken van zonsondergang tot zonsopgang", legt Sara uit. "Je moet een soort van solidariteit delen met de arme mensen die elke dag vasten zonder een keuze te hebben."
Echter, Sara legt uit dat vasten ook gaat over "het opgeven van abstracte handelingen [samen met fysieke handelingen], het opgeven van je ego, onbaatzuchtig worden en jezelf dichter bij het heilige brengen".
Liefdadigheid en Gemeenschap
Het ontwikkelen van onbaatzuchtigheid en Zakia (liefdadigheid) is essentieel voor moslims tijdens de Ramadan. Voor ESSB-student Hana Taher is de Ramadan een periode waarin "mensen elkaar gewoon helpen zonder te vragen of iets terug te willen, want het is een tijd van geven".
Sara is het er mee eens; "Het gaat allemaal om liefdadigheid te geven. Het gaat allemaal om er te zijn voor de mensen die het minder goed hebben." Over het algemeen is er optimisme over de manier waarop de reactie op COVID-19 de lessen van solidariteit en gemeenschap versterkt.
"Veel restaurants koken maaltijden en delen deze uit, niet alleen aan de mensen die het minder goed hebben, maar aan de community als geheel" verklaart Sara. Sociale media ondersteunen ook liefdadigheidsacties, waarbij sommige organisaties boodschappen of ‘Ramadan pakketten’ kunnen brengen naar de mensen die Ramadan houden.
Echter, voor de meesten zijn individuele daden van liefdadigheid een belangrijk onderdeel van het handhaven van de solidariteit. "Ik denk dat het in ieder geval voor mij in deze Ramadan heel belangrijk zal zijn om geld te doneren of om mensen te helpen om voedsel te krijgen," zegt Camiel. "Coronavirus gaat sommige mensen erger treffen dan anderen, omdat veel mensen hun baan verliezen. Ik ben gelukkig één van de minst getroffenen, omdat ik een student ben."
Studeren/Werken vanuit huis
Toch was er een gevoel van positiviteit en veerkracht rond het werken/studeren vanuit huis. "We moeten het beste maken van elke situatie met deze lockdown. We hebben nu veel meer energie om te zitten en te doen wat van ons gevraagd wordt voor deze komende 30 dagen [van de Ramadan]" stelt Sara.
Sara schetst de lastige balans tussen haar verplichtingen als onderzoeker en collega met de eisen van de Ramadan. "Het is erg moeilijk, want je zou rond 3.30 uur opstaan en eten en dan weer gaan slapen en dan rond 6 uur 's ochtends weer opstaan om op de campus te gaan werken. Dan zou je rond 18.00 uur 's avonds het werk weer verlaten, je komt moe thuis zonder energie en je wilt gewoon gaan eten en slapen. Er is weinig tijd om de koran goed te lezen of om te bidden."
Het vinden van de balans is ook voor studenten niet anders, ondanks enkele voordelen. "Voor de lockdown had ik een aantal lessen die gepland waren tijdens een gebedstijd en dus zou ik pas laat moeten bidden", legt Camiel uit. "Nu kan ik gewoon mijn microfoon dempen, 10 minuten afsluiten om te bidden en dan terugkomen in de les".
Hoewel het studeren/werken vanuit huis extra flexibiliteit biedt, zijn het behoud van focus en het bezighouden belangrijke aspecten in de Ramadan
"Zelfs in voorgaande jaren, de dagen die ik gewoon binnen zou doorbrengen, niets doen, waren het zwaarst."
Hij houdt een optimistische visie op de lockdown en de mogelijke valkuilen van thuiswerken: "Ik denk dat het een goed iets zou kunnen zijn. Gewoon mind control en spiritualiteit. Omdat het nu een ware test van kracht is, omdat je echt de controle moet hebben, om afleiding te vermijden" [voor je werk] maar "er zijn nu ook geen afleidingen; er is geen familie om af te leiden, geen activiteiten van buitenaf of andere dingen".
Deze positiviteit wordt gedeeld door Sara; "Tijdens deze 30 dagen heb je de kans om jezelf te verbeteren, maar ook om na te denken over jezelf, over je gedrag met anderen". "We zullen de sociale interactie missen om samen met vrienden of familie in de moskee te bidden". Maar ze zegt: "We moeten er het beste van maken. We hebben geen keuze. We hebben te maken met een pandemie."