Onze wereld staat voor ongekende uitdagingen - de klimaatcrisis, massaal verlies van biodiversiteit, gewelddadige en haatdragende ideologieën, nieuwe conflicten en de risico's van wereldwijde pandemieën, om er maar een paar te noemen. Studenten moeten met deze realiteiten leven en bijdragen aan interventies. Maar zorgen universiteiten wel voor de kennis en de mentaliteit die zij daarvoor nodig hebben? "Niet als het onderwijs niet verder gaat dan het kennen van de inhoud van tekstboeken", betoogt Dr. Ana Vasques, Lead of Transformative Education bij het Design Impact Transition (DIT) platform. "We moeten de manier waarop we onderwijzen en leren heroverwegen."
Ana pleit voor een transformatieve benadering van onderwijs, een benadering die studenten voorbereidt op de complexe uitdagingen van de samenleving. In dit interview spreekt ze met DIT over de definitie van transformatief onderwijs, hoe ze het in de praktijk toepast en hoe de rol van docenten en studenten verandert.
DIT: Ana, jij bent verantwoordelijk voor transformatief onderwijs bij DIT. Wat betekent 'transformatief onderwijs'?
Ana: Over de betekenis van transformatief onderwijs wordt in de academische wereld gedebatteerd. Sommigen stellen dat onderwijs hoe dan ook transformatief is, maar ik denk dat het vaak niet aan deze verwachting voldoet. Onderwijs blijft grotendeels inhoudelijk en transactioneel, waarbij studenten vaak worden gezien als ontvangers van kennis. Met transformatief onderwijs willen we verder gaan dan cognitieve processen en competenties en vaardigheden aanleren om duurzaamheidsuitdagingen aan te pakken. Het gaat om mentaliteitsverandering, het begrijpen van complexiteit, het zich op een zinvolle manier verhouden tot jezelf, tot elkaar en tot de wereld. Het gaat erom studenten in staat te stellen de wereld anders te zien, met elkaar en met de buitenwereld samen te werken, zodat zij de status quo uitdagen en veranderen.
DIT: Wat zijn in de praktijk de verschillen tussen een transformatief en een meer conventioneel klaslokaal?
Ana: Conventioneel onderwijs begint onmiddellijk met het overdragen van kennis. Inhoud is de sleutel. Studenten leren uit tekstboeken om zich voor te bereiden op het eindexamen. Toch vraagt niemand: Wat gaan studenten doen met deze inhoud na het examen? Hoeveel ervan is vergeten als ze naar een andere cursus gaan? Transformatief onderwijs draait om een dieper leerproces. In plaats van meteen in de inhoud te springen, nemen we de tijd om een veilige sfeer in de klas te creëren, om contact te maken met de leerlingen en hen te leren kennen. Omdat we weten dat we het beste leren van ervaringen, betrekken we leerlingen bij uitdagingen uit het echte leven en vragen we hen samen te werken om oplossingen te vinden. Wij willen ervoor zorgen dat wat zij leren hen bijblijft, dat zij in staat worden gesteld zich op een andere manier met de wereld bezig te houden. In sommige gevallen vertrekken ze van een enigszins dualistisch (en soms gepolariseerd perspectief) naar een empathischer en rijker wereldbeeld.
DIT: Heb je een voorbeeld van transformatief leren in de praktijk?
Ana: In onze Minor 'Transformative Change for a Sustainable World' aan het Erasmus University College (EUC), gingen we eens naar de gemeenschappelijke tuin op de EUR-campus, liepen rond om andere organismen van de tuin te observeren en hadden een open gesprek over individuele versus systemische verantwoordelijkheden in duurzaamheid. Studenten spraken over hun hoop en vrees; velen deelden dat ze zich overweldigd voelen door de uitdagingen van deze tijd. Het klaslokaal verlaten en zich met de planten en dieren bezighouden was de sleutel tot het ervaren van verbondenheid en gaf een gevoel van empowerment. Maar dit is slechts een van de vele voorbeelden. Transformatief onderwijs is procesmatig, de uitvoering ervan hangt af van en is afgestemd op de verwachtingen van de studenten. Wat opvalt en al onze programmering gemeen heeft, is dat we studenten ervaringen brengen die transformatief kunnen zijn, maar we kunnen er niet voor zorgen dat die ervaringen transformatief worden. De betrokkenheid van studenten en een veilige, ondersteunende en zorgzame sfeer zijn essentieel om ervoor te zorgen dat het onderwijs werkelijk transformerend is.
DIT: Dit is echt geen doorsnee studie-ervaring. Hoe reageren studenten?
Ana: Dat hangt onder andere af van de persoonlijkheid en eerdere ervaringen van de student. Voor sommigen kan het echt confronterend zijn. Studenten worden uitgedaagd om met het onbekende om te gaan als kerncompetentie van duurzaamheid, maar hebben behoefte aan structuur, die alleen met zorg en een vangnet kan worden geboden. Wij leggen het leertraject duidelijk uit, maar aangezien de onderwerpen waaraan de studenten tijdens het vak werken niet kunnen worden gepland, hangt hun ervaring af van wat er in de echte wereld gebeurt. De meeste studenten zijn echter erg nieuwsgierig. Na afloop van de minor zei een van mijn studenten: "Nu moet ik weer gaan studeren. Hoe ga ik dat doen? Theorieën leren die verouderd zijn en niet aansluiten bij de uitdagingen van vandaag?" Ze waren nieuwe studenten geworden, bevoegd om anders met de wereld om te gaan.
DIT: Dus, sommige studenten zijn echt veranderd door deze manier van leren.
Ana: Ze zijn zelfs van plan van carrière te veranderen. Ze kunnen zich niet voorstellen om op dezelfde voet verder te gaan omdat ze de urgentie inzien om dingen anders te doen.
DIT: Ik kan me voorstellen dat dit tegelijk versterkend en verontrustend kan zijn. Hoe help je studenten met dit nieuwe bewustzijn om te gaan?
Ana: Transformatief onderwijs helpt studenten nieuwe rollen te ontwikkelen. Via groepsprojecten stappen ze in de rol van bemiddelaar, verbinder, activist, communicator, onderzoeker... Aan het einde van het vak houden we een reflectie om na te denken over hoe ze deze nieuwe rol in hun leven kunnen integreren, zodat het niet te veel een conflict wordt.
DIT: En wat is de rol van de docent?
Ana: Docenten bevinden zich in een nieuwe rol: in plaats van inhoudsdeskundigen worden ze coaches. Hun belangrijkste vaardigheid is aanwezig te zijn en echt te luisteren naar wat er gebeurt, wat moeilijk kan zijn. Ze moeten vaak processen aanpassen op basis van wat ze horen. Natuurlijk zal er altijd een machtsonevenwicht zijn: Docenten brengen meer ervaring in en beoordelen studenten aan het eind. Maar wij willen zinvolle interacties (her)creëren.
DIT: Hoe kunnen docenten zich op deze nieuwe rol voorbereiden?
Ana: Momenteel werken we aan een pilot voor docenten bij de EUR. We willen docenten de vaardigheden aanleren die ze nodig hebben, variërend van contact maken met studenten tot luisteren en studenten helpen hun projecten op te bouwen.
DIT: Waarom is het belangrijk dat we op dit moment meer transformatief onderwijs aanbieden?
Ana: Iedereen kent het beroemde citaat van Einstein: "We kunnen onze problemen niet oplossen met dezelfde denkwijze die we gebruikten toen we ze creëerden." Dat vat het echt samen. Bovendien wordt er op universiteiten veel gesproken over 'impact creëren'. Maar wat voor impact hebben we? Ik denk dat we ons moeten richten op het creëren van impact binnen planetaire grenzen. Dat betekent dat wij - studenten, docenten en onderzoekers - moeten leren om de manier waarop we met de natuur en met de mensen om ons heen omgaan te veranderen. Uiteindelijk moeten we nog meer verbonden, empathisch, nederig en moedig worden om de huidige duurzaamheidsuitdagingen het hoofd te bieden.
Deel jouw gedachten over transformatief onderwijs
Dr. Ana Vasques
Lead of Transformative Education
- E-mailadres
- vasques@euc.eur.nl
- Meer informatie
Blijf op de hoogte: DIT werkt momenteel aan een paper over transformatief onderwijs. Volg ons op LinkedIn en schrijf je in voor onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van de lancering ervan.