Kijk ook naar de maatschappelijke waarde en je ziet direct welke bedrijven belangrijk zijn voor Nederland

Samen met Wander Marijnissen van strategisch adviesbureau ftrprf lichtte hij 23 AEX-genoteerde bedrijven door. Kortgezegd: van de economische groei van de bedrijven trokken ze de ecologische schade af. En de sociale waarde telden ze erbij op. Philips en NS scoren daarin goed, Tata Steel en Heineken juist niet. 

"Steek geen 2 miljard euro in Tata Steel"

Tata Steel staat in het lijstje van 23 bedrijven stijf onderaan met een score van -12. Wat betekent dat? Schoenmaker: "De schade voor de maatschappij kost 12 keer zoveel als de totale financiële waarde van het bedrijf. Tata Steel stoot CO2 en fijnstof uit. Door fijnstof sterven mensen eerder. Onze conclusie: steek geen 2 miljard euro subsidie in Tata Steel. Je hebt staal nodig, maar niet op deze manier."

Heineken bungelt ook onderaan met een score van -0,97. Daar hebben de onderzoekers gekeken naar de schaduwprijs van alcohol. De schaduwprijs zijn de maatschappelijke kosten of baten van een bepaalde eenheid. Marijnissen: "Veel schaduwprijzen zijn beschikbaar vanuit onderzoek. De schaduwprijs van een liter alcohol was er nog niet. Die hebben we zelf afgeleid uit verschillende onderzoeken. Daar hebben we gekeken: wat kost alcoholgebruik voor Nederland? Denk daarbij aan uitval op werk, verminderde productie, ziekte, criminaliteit."

De uitkomsten zijn uitgebreid besproken bij het management van Heineken, weten de onderzoekers. "Ik ben blij dat de studie gebruikt wordt”, vertelt Schoenmaker. “Ik hoop dat ze kunnen zien dat er naast positieve effecten ook bijeffecten aan alcohol zitten."

NS en Philips in het groen 

Philips staat bovenaan de lijst van 23 AEX-genoteerde bedrijven. Je leest in de media over problemen met apneu-apparaten, maar toch scoort Philips goed. Hoe komt dat? “In hun strategie staat dat ze twee miljard mensen willen helpen met gezondheid. Ze zijn veel meer waard dan hun financiële waarde omdat ze medische apparatuur maken waardoor ze levens verlengen. En in Afrika verkopen ze die tegen kostprijs”, vertelt Schoenmaker.

Naast AEX-genoteerde bedrijven hebben de onderzoekers ook de NS doorgelicht. Kijk je naar de financiële waarde, dan maakt de NS 141 miljoen euro verlies. Neem je de maatschappelijke waarde mee dan maakt de NS 1,33 miljard euro winst. “Bij de NS keken we naar de waarde van vervoer: voor mensen die slecht ter been zijn, dat je naar je werk kunt, dat je kunt studeren op een plek die verder weg is. Je kijkt naar de maatschappelijke effecten naast de financiële effecten. Dan rolt er een ander eindbedrag uit”, vertelt hoogleraar Schoenmaker.

Schoenmaker: "De NS krijgt weinig geld van de overheid om de kaartjes goedkoop te houden. Daarom zijn treinkaartjes duur. Niet iedereen kan het betalen. Dat noemen we vervoersarmoede. Eigenlijk zou dit een reden zijn om openbaar vervoer goedkoper te maken voor mensen met een kleine beurs. Juist vanwege de maatschappelijke waarde van het spoor."

Is dit het moment om weg te bewegen van privatisering? En alles aan de markt overlaten? "Zeker! 100%, want de markt prijst dit niet goed in. Dat ProRail en NS apart zijn bedenkt ook niemand. Dat moet je samenvoegen en onderdeel van de overheid maken. De logica is gewoon dat de overheid weer de regie kan nemen waar het nuttig is en private bedrijven hun ding laten doen, maar dat ze wel breder kijken", zegt Schoenmaker.