Maxi en XXL verpakkingen: veroorzakers van overgewicht

Maxi en XXL verpakkingen: veroorzakers van overgewicht

Door: Iris Versluis

Porties en verpakkingsgroottes zijn de laatste jaren flink toegenomen. Hoewel deze toename zonder twijfel het sterkst is in de Verenigde Staten, zien we ook in Nederland een trend richting grotere porties en verpakkingen. Bijvoorbeeld, in 1987 bevatte een familiezak Lays chips 175 gram, nu zijn er familiezakken beschikbaar van maar liefst 300 gram1.

Des te groter de verpakking, des te lager ligt over het algemeen de prijs per eenheid. Op het eerste gezicht lijkt de trend voor al grotere verpakkingen dus gunstig voor de consument. We krijgen immers meer voor minder geld. En we hoeven ook nog eens minder vaak naar de winkel omdat we langer met de verpakking doen. Toch? Of we langer met de inhoud doen, valt sterk te betwijfelen. Onderzoek laat zien dat de consumptie toeneemt naarmate de verpakking groter wordt. Hetzelfde geldt voor porties in restaurants, des te meer eten we voorgeschoteld krijgen, des te meer  eten we op, zonder dat we het zelf beseffen. Zelfs van 14 dagen oude popcorn, eten we meer als we een grote beker krijgen dan wanneer we een normale beker krijgen2. En ook over langere periodes blijven mensen consistent meer eten als de porties een grote in plaats van een normale omvang hebben3. In een recente studie neemt het gewicht van werknemers aanzienlijk toe als ze gedurende zes maanden een grote lunch krijgen in plaats van een normale lunch.4 In de wetenschappelijke literatuur zijn het zogenaamde portiegrootte-effect en het verpakkingsgrootte-effect dan ook belangrijke begrippen geworden.

De groeiende omvang van porties en verpakkingen valt samen met de groei in het aandeel mensen dat kampt met overgewicht of obesitas. De steeds groter wordende porties en verpakkingen worden dan ook regelmatig genoemd als mede-veroorzakers van de globale obesitas epidemie5. Een belangrijke vraag is, kunnen we het tij keren? De meest voor de hand liggende oplossing om het zogenaamde portiegrootte en verpakkingsgrootte-effect  te voorkomen is om porties en verpakkingen kleiner te maken. De kans dat fabrikanten van levensmiddelen en restaurants dit vrijwillig doen, lijkt echter zeer klein. De “value meals” en “value packs” zijn belangrijke concurrentiemiddelen die de meeste bedrijven niet graag op willen geven. Een alternatief is om mensen minder gevoelig te maken voor het verpakkingsgrootte-effect. Als we ervoor kunnen zorgen dat mensen evenveel eten uit grote als uit kleine verpakkingen, kunnen ze met een gerust hart grote verpakkingen kopen, zonder bang te hoeven zijn dat ze binnenkort niet meer in hun spijkerbroek passen. Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Onderzoek op dit gebied is nog pril maar heeft tot nu toe vooral laten zien dat het verpakkingsgrootte-effect erg hardnekkig is.

Een mogelijke oplossing is het plaatsen van een sticker met daarop de aanbevolen portie op de verpakking6. Mensen hebben veelal geen idee wat een fatsoenlijke portie is van bijvoorbeeld M&M’s of chips. Het gevolg is dat des te groter de verpakking, des te groter de hoeveelheid waarvan mensen denken dat deze redelijk is om in één keer op te eten. Een sticker met daarop een duidelijke afbeelding van een normale portiegrootte, neemt deze onzekerheid weg, waardoor de consumptiehoeveelheid niet langer gebaseerd hoeft te worden op het formaat van de verpakking. In samenwerking met Esther Papies en David Marchiori  van de Universiteit Utrecht hebben we twee online experimenten en een experiment in het lab uitgevoerd om de effectiviteit van een dergelijke sticker te testen. De uitkomsten laten zien dat de sticker het verpakkingsgrootte-effect  vermindert, maar alleen als de aanbevolen portie door middel van een plaatje wordt weergegeven. Een aanbevolen portie in alleen grammen heeft geen invloed op consumptie of het verpakkingsgrootte-effect. Dit betekent dus dat de huidige portiegrootte-informatie op verpakkingen, die veelal in grammen wordt weergegeven, weinig tot geen effect heeft op consumptie.

Het plaatsen van een afbeelding van de aanbevolen portiegrootte op de verpakking kan dus al een stap in de goede richting zijn in de aanpak van overgewicht en obesitas. Sommigen zullen misschien beweren dat zo’n stickertje “betuttelend” is en “we zelf heel goed uit kunnen maken hoeveel we willen eten”. Helaas blijkt keer op keer uit onderzoek dat we dit niet goed kunnen. Zo serveren zelfs voedingsdeskundigen zichzelf meer ijs als ze een groot schaaltje in plaats van een klein schaaltje krijgen om het ijs in te doen7; eten mensen evenveel van een maaltijd die per gram veel energie bevat dan van een maaltijd die per gram weinig energie bevat8; en eten mensen hun bord leeg, zelfs als ze een portie krijgen die 25% groter is dan de hoeveelheid die ze normaal eten9. Het gevolg is dat consumptienormen verschuiven door de al groter wordende porties en verpakkingen. Toen McDonalds in 1955 in de US zijn eerste vestiging opende, was er één formaat cola beschikbaar, namelijk een beker van 200 ml. Wie nu een “normale” beker cola in de US bestelt, krijgt 620 ml, meer dan drie keer zoveel. Als we daadwerkelijk iets willen doen aan het groeiend aantal mensen met overgewicht en obesitas, zullen we actie moeten ondernemen die verder gaat dan voorlichtingscampagnes alleen. Die actie kan zijn in de vorm van een aanbevolen portie op de verpakking, maar ook via andere veranderingen in de voedselomgeving. Hierbij kan gedacht worden aan het niet langer verkopen van snoep bij de kassa; gezonde etenswaren vooraan zetten in zelfbedieningsrestaurants; en het individueel verpakken van snoep om zo gedachteloos dooreten te verminderen.

 

Referenties

1Steenhuis, I.H.M., & Vermeer, W.M. (2009). Portion size: review and framework for interventions. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 6, 58. doi: 10.1186/1479-5868-6-58

2Wansink, B., & Kim, J. (2005). Bad popcorn in big buckets: Portion size can influence intake as much as taste. Journal of Nutrition Education and Behavior, 37, 242-245. doi: 10.1016/S1499-4046(06)60278-9  

3Rolls, B.J., Roe, L.S., & Meengs, J.S. (2007). The effect of large portion sizes on energy intake is sustained for 11 days. Obesity, 15, 1535-1543. doi: 10.1038/oby.2007.182

4French, S.A., Mitchell, N.R., Wolfson, J., Harnack, L.J., Jeffery, R.W., Gerlach, A.F., Blundell, J.E., & Pentel, P.R. (2014). Portion size effects on weight gain in a free living setting. Obesity, 22, 1400-1405. doi: 10.1002/oby.20720

5Hill, J.O., & Peters, J.C.. (1998). Environmental contributions to the obesity epidemic. Science, 280, 1371-1374. doi: 10.1126/science.280.5368.1371

6Versluis, I., Papies, E.K., & Marchiori, D. (In Press). Preventing the pack size effect: Exploring the effectiveness of pictorial and non-pictorial serving size recommendations. Appetite. doi: 10.1016/j.appet.2014.12.097

7Wansink, B., van Ittersum, K., & Painter, J.E. (2006). Ice cream illusions: bowls, spoons, and self-served portion sizes. American Journal of Preventive Medicine, 31, 240-243. doi:10.1016/j.amepre.2006.04.003 

8Kral, T.V.E., Roe, L.S., & Rolls, B.J. (2004). Combined effects of energy density and portion size on energy intake in women. American Journal of Clinical Nutrition, 79 (6), 962-968.

9Levitsky, D.A., & Youn, T. (2004). The more food young adults are served, the more they overeat. Journal of Nutrition, 134 (10), 2546-2549.

 

CV

Iris Versluis is als promovendus verbonden aan Erasmus School of Economics. Haar onderzoek richt zich op de invloed van externe factoren op eetgedrag. Momenteel onderzoekt ze methoden om mensen minder gevoelig te maken voor het effect van portie- en verpakkingsgrootten op consumptie. Iris Versluis behaalde zowel haar Bachelor als Master economics & business cum laude aan Erasmus School of Economics. Na haar studie was ze vijf jaar werkzaam in het marktonderzoek en werkte ze onder andere samen met Unilever en Procter & Gamble. 

Vergelijk @count opleiding

  • @title

    • Tijdsduur: @duration
Vergelijk opleidingen