Naar aanleiding van kritiek vanuit meerdere hoeken op de opzet van het Nationaal Groeifonds van 20 miljard euro, heeft de overheid verscheidene aanpassingen aangekondigd ter vergroten van het maatschappelijk draagvlak en het verkrijgen van steun in de Eerste Kamer. In een artikel van NRC reageert hoogleraar overheidsfinanciën en economisch beleid aan Erasmus School of Economics Bas Jacobs op de aanpassingen en benadrukt hij de aanhoudende problemen van het fonds.
Begin september kondigde de Nederlandse overheid het Nationaal Groeifonds van 20 miljard euro aan. Door middel van dit fonds poogt de overheid het doen van publieke investeringen in Research and Development (R&D) te stimuleren. Voorstellen vanuit iedere wetenschappelijke discipline kunnen worden aangedragen ter verkrijging van gelden. Hoekstra en Wiebes, respectievelijk de ministers van Financiën en Economische zaken en Klimaat, benadrukten dat het voornaamste doel van het fonds is om de economische groei en welvaart op de lange termijn te bevorderen, alsmede de transitie naar een koolstofarme economie in gang te zetten. Initiatieven moeten aangedragen worden door ondernemers, kennisinstituten en andere maatschappelijk begane partijen.
De aankondiging van het Nationaal Groeifonds bracht teweeg dat vanuit meerdere hoeken in de samenleving kritiek werd geuit op de opzet van het fonds: het zou namelijk te veel gebreken kennen. Volgens de adviesorganen van de overheid, onder meer de Raad van State en de Rekenkamer, is het fonds niet voldoende geïntegreerd in het huidige juridische stelsel. Dit leidt ertoe dat het Nederlandse parlement niet voldoende grip heeft op de begroting van het fonds, hoewel het wel gaat om Nederlands belastinggeld. Om ervoor te zorgen dat de toezichthoudende functie van het parlement niet onverwijld beperkt wordt in het opzicht van het Nationaal Groeifonds, heeft de overheid aangegeven de basis van het fonds te verankeren in de Nederlandse wet. Dit zal twee jaar duren.
Het BBP als richtlijn
Een van de voornaamste voorwaarden van het fonds is dat een project ten goede moet komen aan het BBP: zonder positief effect op het BBP, komt een project dus niet in aanmerking voor financiering. Volgens Jacobs is dit een 'majeure vergissing': in plaats van het BBP een leidend beginsel maken van het fonds, moet rekening gehouden worden met een breder begrip van welvaart. Er zijn meerdere gevolgen van een project denkbaar die niet kwantificeerbaar zijn in termen van geld, maar wel bijdragen aan maatschappelijke welvaart. Die vallen dus buiten de boot vanwege het huidige kader van het Nationaal Groeifonds. Een voorbeeld hiervan is een project dat zich richt op het verminderen van de hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer: 'Het kan nog steeds zo zijn dat maatschappelijk rendabele, welvaartsverhogende milieu-investeringen niet worden gefinancierd omdat ze het bbp niet genoeg verhogen'. Desalniettemin is het huidige plan van het fonds beter dan het eerste voorstel: zo is het onder het huidige plan niet meer mogelijk om subsidie te ontvangen voor een project dat voornamelijk ten bate komt van private partijen, terwijl de kosten door de samenleving gedragen zouden worden. Dit komt doordat projecten nu niet meer in aanmerking komen voor financiering als de som van maatschappelijke kosten en baten niet positief is. Dat kosten van vervuiling nu ook meegewogen worden, is een pre.
Jongeren mogen meepraten
Ook heeft het kabinet beloofd dat jongeren in de gelegenheid gesteld zullen worden om deel te nemen aan het besluitvormingsproces. Om dit te bewerkstelligen, zal een 'Raad voor de Toekomst' worden opgericht, waarin jongeren zullen plaatsnemen om onderwerpen te identificeren die van belang zijn om mee te wegen in de besluitvoering. Hierbij wordt vooral gefocust op investeringsmogelijkheden die ertoe leiden dat de welvaart van toekomstige generaties gewaarborgd wordt.
- Professor
- Meer informatie
U kunt het artikel van NRC, 1 december 2020, hier lezen.