Het hoger beroepsonderwijs staat voor de lastige opgave om grote aantallen studenten in hoog tempo op te leiden tot innovatieve professionals. Een onmogelijke opdracht? Niet per se, stelt Henriëtta Joosten, filosoof en hogeschooldocent. Zij laat in haar proefschrift zien dat het experimentele, bevrijdende maar ook gevaarlijke denken van Friedrich Nietzsche handvatten biedt om studenten te leren streven naar beter in een dynamische beroepspraktijk. Joosten verdedigt haar proefschrift op donderdag 12 november 2015 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Het hoger beroepsonderwijs staat voor een schijnbaar onmogelijke opdracht: grote aantallen studenten in hoog tempo voorbereiden op de uitdagingen van de dynamische beroepspraktijk én hen tegelijkertijd opleiden tot zelfbewuste en innovatieve professionals. Maar wat betekent het om studenten op te leiden tot professionals die streven naar beter in een wereld waar ‘beter’ aan verandering onderhevig is?
In haar proefschrift Nietzsche’s New Dawn. Educating students to strive for better in a dynamic professional world pleit Joosten, geïnspireerd door Friedrich Nietzsche, voor een leeromgeving die onzekerheid toelaat, waar docenten er (soms) vanaf zien studenten te ‘helpen’ met goede adviezen en oplossingen. Studenten moeten leren openstaan voor vernieuwing, verandering en diversiteit. Ze krijgen nu vaak een leeromgeving aangeboden waar onzekerheid buiten de deur wordt gehouden. De lesstof zelf staat niet ter discussie. Maar ‘streven naar beter’ vergt het vermogen om met verandering en onzekerheid om te gaan, stelt Joosten.
Excellentie voor alle studenten
Ruimte voor vernieuwing staat ook centraal in Nietzsches opvatting van excellentie: het vermogen zichzelf te overwinnen. Waar de term excellentie in het hedendaagse hoger onderwijs vooral betrekking heeft op de meest getalenteerde en gemotiveerde studenten, speelt voor Nietzsche de vergelijking met anderen geen rol. Joosten schetst vanuit dit idee een reeks mogelijke onderwijspraktijken die alle HBO-studenten voorbereiden op de uitdagingen van de dynamische beroepspraktijk. Tegelijkertijd wordt er voorzien in de groeiende vraag naar innovatieve professionals.
Kritisch denken en samenwerking – ook tussen student en docent – zijn daarbij een must. Willen professionals kunnen innoveren, dan moeten ze weten welke routines het streven naar beter hinderen. Studenten en docenten die samen op zoek gaan naar beter nemen elkaars waarheid onder de loep en spreken elkaar tegen, zo laat Joosten zien. Een nietzscheaans ‘ja, maar’ stelt alle waarheden, ook die van autoriteiten, ter discussie. Studenten de kunst van een kritisch en creatief ‘ja, maar’ leren, vraagt van onderwijsprofessionals de moed om te experimen¬teren met nieuwe onderwijspraktijken.
Vallen en opstaan
Streven naar beter vergt doorzettingsvermogen. Verrassend genoeg is er binnen het hoger beroepsonderwijs echter nauwelijks ruimte om te leren met vallen en opstaan, stelt Joosten vast. Geïnspireerd door Nietzsche reikt ze handvatten aan om een leeromgeving te creëren waarin oefenen centraal staat en de downs net zo welkom zijn als de ups. Zo kunnen docenten, in plaats van studenten te prijzen, hen aanmoedigen tegenslagen en frustratie serieus te nemen. Ook kunnen (net)-afgestudeerden studenten inspireren om aan zichzelf te blijven werken.
Utopisch is dit alles niet. Joosten beschrijft twee casussen uit de praktijk van het hoger beroepsonderwijs met behulp van de vijf elementen van het streven naar beter (omgaan met onzekerheid, excelleren, kritisch denken, waarheidszoekende vriendschap en leren met vallen en opstaan). Eén casus betreft close reading van filosofische en wetenschappelijke teksten met eerstejaarsstudenten, de ander gaat over een groep studenten die zelf onderwijs in projectmanagement ontwikkelen.
Over Henriëtta Joosten
Henriëtta Joosten is werkzaam als onderzoeker bij het Lectoraat Filosofie en Beroepspraktijk en als hogeschooldocent bij de Faculteit IT & Design van De Haagse Hogeschool. Zij studeerde naast Bedrijfskunde ook Wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Haar proefschrift verschijnt in bewerkte vorm voorjaar 2016 bij uitgeverij Klement.
- Meer informatie
Persvoorlichting Faculteit der Wijsbegeerte, Ceciel Meiborg MA, ceciel.meiborg@eur.nl | 010 408 89 80