Openbaring onontkoombaar begrip voor onze humaniteit

Openbaring is een woord dat archaïsch aandoet en eerder bij religie lijkt te horen dan bij filosofie. Openbaring heeft betrekking op iets dat niet uit onszelf voortkomt. Het betreft de boodschap van een waarheid die groter is dan we misschien aankunnen. Het is daarom niet zo vreemd dat onze moderne cultuur openbaring uit het rijk van rationaliteit en wetenschap heeft verbannen. Openbaring betekent een inbreuk op de orde die we in het dagelijks leven nastreven. In dat opzicht is openbaring een trauma en als trauma dwingt het tot een herziening van ons bestaan.

Verstoring van ons bestaan
In plaats van het trauma van openbaring uit de weg te gaan, wordt ze in de oratie opgezocht. Want het is nog maar de vraag of het menselijk bestaan zonder openbaring kan. In het werk van de Frans-Joodse filosoof Emmanuel Levinas betekent openbaring een verstoring van ons bestaan, een trauma, dat ons echter de humaniteit van de andere mens onthult.

Het gebod niet te doden is geen resultaat van afspraken, maar spreekt onmiddellijk uit het gelaat van de ander: het is een openbaring. In een vergelijking met een andere denker van trauma, de psychoanalyticus Jacques Lacan, wordt een interpretatie gegeven van het traumatische offerverhaal dat de filosofie al eeuwen verontrust: Abraham die het bevel van God krijgt zijn eigen zoon Isaak te offeren.

Deze interpretatie werpt een ander licht op religie dan dat we vandaag gewend zijn: de vraag is niet hoe religie kan worden geïntegreerd in de moderne samenleving, maar waarom religie, gedacht vanuit openbaring, zich voortdurend aan de moderne samenleving onttrekt. Ze botst onvermijdelijk met wetenschappelijke waarheid en democratie.Dat is een these die we in de moderniteit liever uit de weg gaan. Maar juist daardoor begrijpen we niet waarom religie ondanks alle doodverklaringen aan God in onze wereld persisteert. Zo bezien is openbaring niet zozeer achterhaald, maar valt ze ten prooi aan verdringing. In de moderniteit wordt het trauma van openbaring verdrongen, hetgeen wel eens desastreus zou kunnen zijn om onszelf en de wereld waarin we leven nog te kunnen begrijpen.

Over Ruud Welten
Ruud Welten (1962) geldt als internationaal erkend specialist in de Franstalige fenomenologie, met name die van Michel Henry.  Momenteel is Welten tevens als universitair docent filosofie verbonden aan Tilburg University en als lector Ethics & Global Citizenship bij de hogeschool Saxion.

In zijn werk treden kunstwerken, literaire teksten en de Bijbel op als primaire bronnen voor fenomenologisch onderzoek. Daarnaast publiceerde hij verschillende werken over Jean-Paul Sartre en het Franse existentialisme, met name over de rol van geweld en terreur. Het ware leven is elders (2014) is een poging tot een fenomenologische kritiek op het moderne toerisme..

Welten studeerde in 1988 af aan het Rotterdams conservatorium en in 1994 aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. In 2001 promoveerde hij cum laude aan de Katholieke Universiteit Utrecht op het proefschrift Fenomenologie en Beeldverbod.

Over Stichting Thomas More
Stichting Thomas More vormt een netwerk van studenten, academici en professionals die willen uitstijgen boven de grenzen van hun eigen vak. Velen van hen weten zich daarbij gesteund door de rijke en veelkleurige katholieke overlevering. Zij hebben ontdekt dat ruim 2000 jaar denkgeschiedenis helpen kan bij het scherp stellen van fundamentele levensvragen en dringende actuele kwesties. Stichting Thomas More bevordert een aan deze vragen en kwesties gewijde conversatie, zowel binnen als buiten haar netwerk. Iedereen met een open geest is welkom om deel te nemen.

Aan diverse Nederlandse universiteiten benoemt Stichting Thomas More haar eigen bijzonder hoogleraren. Zij stellen aan hun universiteit de katholieke overlevering present door middel van cursussen, colleges en voordrachten, die vrij toegankelijk zijn voor studenten van alle faculteiten. De leerstoel in Rotterdam bestaat sinds 1984 en werd eerder bekleed door respectievelijk Anton Houtepen en Donald Loose.