Oud worden in eigen buurt

Van Dijk ging in haar promotieonderzoek na welke buurtkenmerken ouderen in staat stellen zo lang mogelijk thuis te wonen. Zij laat zien dat de ervaren veiligheid in de buurt en de sociale relaties tussen buurtbewoners veel invloed hebben op het welzijn van ouderen. En dat oudere buurtbewoners elkaar verschillende vormen van praktische, emotionele en sociale steun bieden. Naast het doen van boodschappen of het geven van een lift naar de dokter, houden buurtbewoners ook een oogje in het zeil en signaleren zij problemen bij elkaar. Burenhulp op grote schaal ontstaat echter niet vanzelf, zo stelt van Dijk. Er zijn structuren nodig die informele netwerken in de wijk faciliteren en ondersteunen.

Integrale wijkaanpak
Met behulp van een integrale wijkaanpak proberen lokale overheden de informele netwerken in de wijk te versterken. Van Dijk evalueerde een integrale wijkaanpak in Rotterdam, ‘Even Buurten’ – onderdeel van het Nationaal Programma Ouderenzorg (www.beteroud.nl,), een transitie-experiment om formele en informele netwerken rondom ouderen te ondersteunen en hun daarmee zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen.

Structuren zoals Even Buurten zijn nodig om de huidige beleidsambities over burenhulp en samenwerking tussen het formele en informele netwerk te ondersteunen, aldus Van Dijk. ‘Meer zorgen voor elkaar’ betekent niet zozeer terugtrekkende formele instituties; het gaat over verschuivende rollen tussen en binnen formele en informele netwerken. Dat vraagt om een ander publiek debat – één waarin gedramatiseerde simplificaties níet de overhand nemen. Zonder aandacht voor de juiste randvoorwaarden blijven partners binnen zorg en welzijn (gemeenten, zorg- en welzijnsorganisaties, verzekeraars, maar ook vrijwilligers en buurtbewoners) gefocust op hun eigen belang en bestaansrecht, waardoor er onvoldoende oog is voor het gezamenlijke einddoel: goede zorg en ondersteuning voor een groeiende groep zorgafhankelijke ouderen.

Ontbrekende randvoorwaarden  
Het onderzoek toont aan dat er op dit moment nog niet echt sprake is van een integrale wijkaanpak om ouderen te ondersteunen in eigen buurt. De noodzakelijke randvoorwaarden op het niveau van beleid, organisaties en buurten ontbreken nog, waardoor professionals vaak gedwongen worden integrale zorg en ondersteuning te bieden ondanks in plaats van dankzij prikkels vanuit de bredere (beleids-)context waarbinnen zij opereren. Professionals dienen te worden ondersteund in hun nieuwe taken; niet alleen op materieel gebied, maar ook in de cultuur en mind-set van organisaties én de bredere samenleving.