Veel huishoudens in Nederland kunnen financieel de touwtjes aan het eind van de maand niet aan elkaar knopen. Voor hen, zogezegd, duurt een maand net een paar dagen te lang. In veel gevallen komt dat omdat de inkomsten van het huishouden niet toereikend zijn, wellicht als gevolg van werkloosheid, lopende schulden, te duur wonen, of een arbeidsongeschiktheid. In andere gevallen kan dat komen doordat men simpelweg te veel uitgeeft, ondanks dat er toch voldoende inkomsten zijn. In Nederland zijn er huishoudens die moeten worden geholpen met het doen van de dagelijkse boodschappen. Aardappelen, groenten, vlees, in het algemeen veel goedkoper dan voorgekookte maaltijden en diepvriespizza's, maar toch zijn er genoeg mensen die telkens weer voor het laatste kiezen.
Daarnaast wordt het mensen in de huidige tijd ook niet gemakkelijk gemaakt om financieel verstandige keuzes te maken. Een "gratis" telefoon bij een nieuwe belbundel, een creditcard met nog meer tegoed, een mooie afbetaalregeling voor een nieuwe computer, en koop vooral die nieuwe auto nu, en betaal later! Welaan, die telefoon is natuurlijk niet gratis, want zit gewoon verstopt in de belbundel ( met wel 300 gratis sms’jes!: hoeveel verstuurt u er per maand?), het negatieve saldo op de creditcard moet wel met rente worden aangevuld, u bent uw oude computer nog aan het afbetalen als die allang stuk is, en ook de auto is al ingeruild, maar u betaalt deze nog steeds dankzij die fijne afbetalingsregeling.
De gedragseconomie leert ons (onder meer) waar en waarom we allemaal in kunnen tuinen, dat we er soms weinig aan kunnen doen, maar het leert ons ook hoe we ons kunnen wapenen, en ook hoe we mensen een handje kunnen helpen. Leg beter uit wat een product echt kost, zeg niet "geld lenen kost geld", maar zeg gewoon hoeveel, en zeg niet dat het "risico op dit product vrij groot is", maar wees eerlijk en zeg dat een belegging nog nooit eerder een gegarandeerd jaarlijks rendement van 10 procent over 20 jaren heeft gehad. We kunnen mensen informeren, we kunnen mensen onderwijzen, maar goed, veel moeten mensen ook zelf doen.
Een recent en zeer leesbaar boek van Elizabeth Dunn en Michael Norton (Happy Money: The Science of Happier Spending ) geeft een aantal vuistregels waarmee we als mensen gelukkiger kunnen worden van geld (uitgeven). Drie van deze regels zijn heel simpel en zijn ook heel simpel te onthouden. Ik heb ze nu al een paar keer verteld aan studenten bij het HOVO, dus zeg, 60 plussers, en bij vele leerlingen uit de groepen 7 en 8 van de basisschool, en ze leken het allemaal heel goed te begrijpen. Deze regels zijn de volgende: je wordt gelukkiger als je je geld uitgeeft als volgt:
1- geef geld uit aan een ervaring, en niet aan iets materieels. Een ervaring als een geweldig diner geeft meer geluk dan een nieuw paar schoenen ( misschien dat dit trouwens niet voor iedereen geldt); 2- geef geld uit dat je hebt gespaard, en betaal vooraf (dus niet lenen, of in termijnen afbetalen) en 3- deel een ervaring met anderen.
Dus, als voorbeeld, als je twee kaartjes voor een concert voor het komend weekend koopt en meteen vooraf betaalt, een concert waar je met je partner naar toe gaat, die twee kaartjes geven een groot geluksgevoel.
Ik moest aan dat interessante boek en onderzoek denken toen ik op 20 oktober las dat steeds meer mensen gebruik maken van diensten als Afterpay en Klarna. Deze diensten maken het mogelijk om eerst je spullen, vaak schoenen of kleding, in huis te halen, en pas later, soms zelfs flink wat later, te betalen. Ik kan alleen maar zeggen: mensen, niet doen, je wordt er niet gelukkiger van! Veel geldzorgen beginnen bij jezelf. En daar kun je echt wat aan doen.
- CV
Philip Hans Franses is hoogleraar Toegepaste Econometrie en hoogleraar Marketing Research aan Erasmus School of Economics. Franses is hier sinds 1987 werkzaam en staat sinds jaar en dag hoog genoteerd in rankings van Nederlandse economen. Sinds september 2006 is Franses tevens decaan van de economische faculteit.