De hoofdeconoom van de ECB maakt zich zorgen over de vraag en aanbod van krediet bij banken en ziet verontrustende signalen. Maar zijn deze zorgen nou eigenlijk terecht? Casper de Vries, hoogleraar monetaire economie aan Erasmus School of Economics, gaf zijn kijk op de benarde situatie van banken in de coronacrisis tijdens een interview met BNR Nieuwsradio en De Volkskrant.
Overheden vs. de ECB
Het interessante is dat ook de vraag naar krediet beperkt is’, zegt de Vries. ‘Dat komt natuurlijk omdat het slecht gaat met de economie, maar aan de andere kant stopt het aanbod ook. Dit komt gewoon door het beleid van de ECB die constant de rente drukt waardoor de marges die banken hebben steeds kleiner worden.’ De vraag is nu of de ECB daar iets aan moet doen of dat de overheden meer zouden moeten proberen te stimuleren. Zij zouden dan ook moeten gaan lenen. Volgens de Vries zijn de overheden aan zet. ‘Het enige dat de ECB zou kunnen doen is nog makkelijkere voorwaarden stellen aan de leningen die ze aan banken verstrekken.’ De ECB moet in ieder geval niet nog verder de rente gaan drukken. Dit zou ervoor zorgen dat leningen uitgeven nog onaantrekkelijker wordt voor banken. Er zijn ook andere ongewenste effecten van de lage rente: vanwege de lage rente wordt het namelijk steeds aantrekkelijker voor bedrijven om overnames te financieren met vreemd vermogen, wat ertoe leidt dat de schulden van deze bedrijven steeds hoger worden. Ook stijgen huizenprijzen en aandelenprijzen continu. Dit alles zal volgens De Vries desastreuze gevolgen hebben: 'Uiteindelijk moet dat eindigen in een enorme klap'.
Landen zouden de vraag naar leningen kunnen stimuleren door nieuwe initiatieven, zegt de Vries. ‘Juist door nieuwe initiatieven te stimuleren kan het MKB weer meer ruimte krijgen om te investeren omdat ze dan weer opdrachten krijgen.’
Wanbetalingen en slechte leningen
Toch vrezen veel banken voor wanbetalingen en slechte leningen. Dit was in de vorige crisis namelijk een enorm groot probleem. Zou dit deze crisis ook een probleem kunnen worden? Volgens de Vries is dit nog onduidelijk. ‘Bij de vorige crisis kwamen de problemen in een keer omdat de banken zelf ook enorm in de problemen zaten. Nu gebeurt alles in slow-motion. In het begin waren er heel weinig faillissementen door alle steunmaatregelen van de overheid. Nu begint dit wat meer op te bouwen en gaan er eigenlijk steeds meer dingen fout.’ Volgens de Vries is het vooruitzien heel belangrijk maar tegelijkertijd ook heel moeilijk omdat het nog onduidelijk is of het vaccin ervoor kan zorgen dat de economie weer op kan bouwen.
Dividend
Maar de banken zijn deze crisis een stuk beter in gegaan dan de vorige crisis. De buffers zijn verhoogd en er is strenger toezicht. De Nederlandse Vereniging van Banken heeft naar buiten gebracht dat het percentage slechte leningen zo ongeveer op 4% uitkomt. ‘Dit is hoger dan in de vorige crisis’, zegt de Vries. ‘Maar aan de andere kant zit er nu ook meer kapitaal. Toch zit daar een enorm spanningsveld omdat banken later misschien ook kapitaal moeten opnemen door al het kapitaal dat veel gereserveerd moet worden voor slechte leningen. Daarmee willen ze laten zien dat ze er goed voor staan en willen ze dividend uitkeren.’ Dit zou echter averechts werken want dividend uitkeren zorgt ervoor dat er weer minder kapitaal voorradig is voor die slechte leningen. Het is daarom maar de vraag of het een slim idee is voor banken om dividend uit te keren.
Helikoptergeld
Een begrip dat minder genoemd wordt in de huidige discussie dan men misschien in eerste instantie zou verwachten, is helikoptergeld. De Amerikaanse politiek is al meerdere malen overgegaan tot het uitschrijven voor cheques voor iedereen van de bevolking om de dalende consumptie te bestrijden en de liquiditeit te bevorderen. Echter, de kans dat helikoptergeld in de Europese Unie ingezet zal worden, is zeer gering. Formeel is neergelegd in het verdrag van Maastricht dat het verboden is om beleid te voeren waarbij permanente monetaire financieringen gedaan worden. De Vries wijst op een praktischere reden waarom nauwelijks over helikoptergeld gesproken wordt: 'Stiekem ís de ECB al bezig met monetaire financiering. Via haar schuldaankopen. Dat doet zij vooral om de Zuid-Europese landen te steunen’. Een van de gevaren van de weg die de ECB is ingeslagen, is de politieke opinie over dit onderwerp. Volgens De Vries wordt het namelijk steeds moeilijker om het beleid van het aankopen van schulden op een gegeven moment af te bouwen. Zo zijn er al politici in Italië die voorstander zijn van het idee om de schulden voor eeuwig op de balans van de ECB te laten staan.