Wereldwijde trends in de realiteit van een Rotterdamse wijk

Problemen als klimaatverandering, financiële crises, de ontmanteling van de welvaartsstaat en massamigratie zijn mondiaal. Maar het is in wijken, gemeenschappen, dorpen en steden waar er concreet mee moet worden omgegaan. In haar proefschrift gaat Wittmayer in op de vraag hoe complexe en grootschalige maatschappelijke uitdagingen uitwerken op lokale schaal.

Om antwoorden te krijgen toog ze naar Carnisse, een probleemwijk in Rotterdam-Zuid, één van die plekken waar mondiale en nationale problemen, gebeurtenissen en trends zich manifesteren. Volgens Wittmayer ‘een exemplarisch voorbeeld van de zoektocht van steden en lokale gemeenschappen wereldwijd naar het adresseren van kwesties die daarbij aan bod komen en het verkennen van mogelijke toekomstige routes om ermee om te gaan’. In Carnisse moest bijvoorbeeld flink worden bezuinigd naar aanleiding van de financiële crisis.

Momentum
‘Transitiemanagement’ helpt volgens de promovenda lokale gemeenschappen bij het omgaan met (wereldwijde) veranderingen. Dat betekent veranderingen realiseren door een gevoel van momentum te creëren, een verhaal en richting (narrative) te hebben en te experimenteren met nieuwe praktijken. In wijken als Carnisse houdt dit in je niet alleen te richten op technische oplossingen, maar ook op de sociale en persoonlijke relaties.

Wittmayer stelt dat het belangrijk is om lokaal kleine stapjes te zetten op weg naar (radicale) verandering en in omgang met grotere ontwikkelingen. Volgens de onderzoeker richten lokale overheden zich op een reeks kwantificeerbare minuscule veranderingen, terwijl het gaat om een lange termijnvisie, ambitie of gevoel van richting.

Actiegerichte aanpak
Wittmayer stelt dat haar onderzoek behalve bijdragen aan de theorie rond transities ook directe sociale gevolgen heeft gehad: het heeft het leven in Carnisse beïnvloed. Samen met haar collega’s van DRIFT heeft ze een tijdelijke impuls gegeven aan deze wijk in turbulente tijden. Het ging daarbij onder andere om het formuleren van een positief, gedeeld verhaal dat gebaseerd is op de sterke kanten, en niet op de beleidsrealiteit van een achterstandswijk. Denk ook aan het ontwikkelen van capaciteiten, netwerken, het stimuleren van ondernemerschap en het faciliteren van nieuwe initiatieven. En heel tastbaar: mede door haar werk is het buurthuis heropend.

In haar proefschrift pleit Wittmayer voor het potentieel van dit soort ‘kleine en softe benaderingen’ die zelforganisatie stimuleren en afhankelijkheden reduceren - vooral in het licht van grote, politieke vraagstukken. Dit actiegerichte onderzoek vraagt om een nieuwe rol voor onderzoekers. Ze verzamelen, analyseren en interpreteren niet alleen meer data, ze hebben een actieve rol, bijvoorbeeld bij het faciliteren van leerprocessen en korte termijn maatregelen.

Over Julia Wittmayer
Na een studie Business Administration in Londen behaalde Julia Wittmayer (Duitsland, 1979) een master in de Sociale en Culturele Antropologie aan de VU. Sinds 2008 werkt ze als senior researcher en advisor voor het Dutch Research Institute for Transitions (DRIFT), onderdeel van de Erasmus Universiteit. Ze is geïnteresseerd in sociale innovatie en sociale duurzaamheid in stedelijke gebieden en op lokale schaal.