Hoe slim is een slimme stad als er mensen worden buitengesloten? En hoe maak je slimme steden gelijker en inclusiever? Met deze vragen houdt Jan Fransen, themaleider binnen Vital Cities and Citizens (VCC), zich dagelijks bezig. “Mijn streven is om een bijdrage te leveren aan meer inclusieve steden en om serieus tegenwicht te bieden aan de literatuur die claimt dat slimme steden overal een oplossing voor bieden.”
Slimme oplossingen leiden al snel tot toenemende ongelijkheid
Een slimme stad (smart city) is een stad waarbij informatietechnologie en het internet gebruikt worden om de stad te beheren en te besturen. In zo’n stad worden zogenaamde slimme oplossingen ingezet, zoals het plaatsen van een prullenbak die de gemeente informeert als hij vol zit of het installeren van beveiligingscamera’s. Jan legt uit dat de voordelen van slimme oplossingen regelmatig ongelijk zijn verdeeld.
“Vaak zit er een economische drijfveer achter de slimme oplossingen in een slimme stad. Dat resulteert al snel in toenemende ongelijkheid. Het leidt bijvoorbeeld tot ongelijke verdeling van wie data beheert, wie toegang tot data heeft en wie het kan gebruiken voor economisch gewin.”
Andere definitie van slimheid
Samen met collega-onderzoekers bestudeert Jan hoe mensen in Nairobi beter kunnen omgaan met een shock zoals COVID-19. “Slimheid komt hierin ook terug. We vragen bijvoorbeeld wat mensen vinden van interventies in de sloppenwijken. Zij vinden het bijvoorbeeld slim als het je lukt om een andere baan te vinden, of om je kinderen op school te houden. Het gaat voor hen meer over het aanpassen op lokale contexten dan over iets anders. Door deze perspectieven te verzamelen kunnen we een andere definitie van slimheid ontwikkelen.”
Veerkracht van kleinbedrijven in relatie tot slimme steden
Jan geeft een internationale cursus aan stedelijke bestuurders van over de hele wereld, die verantwoordelijk zijn voor kleinbedrijf ontwikkeling. Denk hierbij bijvoorbeeld aan informele bedrijven in sloppenwijken, textielbedrijfjes in Bangladesh, maar ook Blue City in Rotterdam waar circulaire kleinbedrijven zich hebben gevestigd. “Centraal staan vragen als: Hoe kun je hen het beste helpen en veerkrachtig maken? En in hoeverre helpt het idee van slimme steden daarbij? Of leidt dit juist tot verkeerde economische ontwikkelingen?”
Tegenwicht bieden aan het huidige beeld van de slimme stad
De literatuur claimt dat slimme steden overal een oplossing voor bieden. Technische oplossingen worden hierbij gepresenteerd alsof ze zaligmakend zijn. Maar dat is niet zo. “Om een oplossing te bieden voor de complexe sociale en economische vraagstukken van deze tijd moet je dieper graven. Een slimme stad maakt op een innovatieve manier gebruik van kennis en als nodig van technologie om complexe problemen aan te pakken binnen de lokale context. Het is mijn streven om een tegenwicht te bieden aan de huidige literatuur over de slimme stad en om zo bij te dragen aan meer inclusiviteit.”
Biografie Jan Fransen
Jan Fransen (PhD en MA in ontwikkelingsstudies) is Assistant Professor in Stedelijke Economische Ontwikkeling en Veerkracht aan IHS. Hij coördineert onderzoek naar slimme en veerkrachtige steden bij het Erasmus Initiative Vital Cities and Citizens.
Jan heeft meer dan 25 jaar ervaring op het gebied van lokale economische ontwikkeling en veerkracht, met een bijzondere interesse in smart cities, stedelijke veerkracht, community-based organisaties, ontwikkeling van kleine bedrijven, informaliteit, innovatiesystemen, mondiale waardeketens en institutionele economie. Hij werkt momenteel aan verschillende studies naar stedelijke veerkracht in Rotterdam, Den Haag, Nairobi en internationaal.
- Universitair Docent
- Meer informatie
Vital Cities and Citizens
Met het Erasmus Initiatief Vital Cities and Citizens, wil de Erasmus Universiteit bijdragen aan de kwaliteit van leven in stedelijke gebieden. In vitale steden kunnen de inwoners hun levensdoelen bereiken door educatie, zinvol werk en deelname aan het publieke leven. De vitale stad is een platform voor creativiteit en diversiteit, een veilige ontmoetingsplaats voor verschillende sociale groepen. De betrokken onderzoekers focussen zich op een van de volgende subthema’s:• Inclusieve Steden en Diversiteit
• Duurzame en Rechtvaardige Steden
• Slimme Steden en Gemeenschappen
• Veerkrachtige Steden en Stedelingen
VCC is een samenwerking tussen Erasmus School of Social and Behavioural Sciences (ESSB), Erasmus School of History, Culture and Communication (ESHCC) en International Institute of Social Studies (ISS).