Erasmus Professor Moniek Buijzen noemt zichzelf een cocreationist: ze is onderzoeker en cartograaf van cocreatie. Ze is de academisch leider van het Movez-netwerk, het Erasmus initiatief 'de impact van AI in de samenleving (AiPact)' en van de gezondheidssector van het nationale programma Publieke Waarden in de Algoritmische Samenleving (AlgoSoc). Haar overstijgende missie binnen dit brede domein: het creëren van positieve maatschappelijke impact via een transdisciplinaire methodiek. Als toekomstgerichte Erasmus Professor is ze initiatiefnemer van de ‘radicareful’ beweging AICON, die zich binnen en buiten de universiteit bezighoudt met succesvolle cross-sectorale samenwerkingen op het snijvlak van wetenschap, samenleving en kunst.
Je werkt samen met verschillende disciplines aan AI in de samenleving. Wat is voor jou de toegevoegde waarde van kunst hierbij?
"Kunstmatige intelligentie in de samenleving is een abstract onderwerp. Kunst helpt het duidelijker te maken. Kunstenaars zijn goed in het verbeelden van een nieuw onderwerp. Ze kunnen helpen inbeelden wat AI kan betekenen. En samenwerken aan kunst helpt ontzettend met het op gang brengen van het gesprek over AI. Terwijl ze bezig zijn met het maken van een zelfportret op basis van een AI-afbeelding, komen mensen los van hun eigen kader, agenda en ego. En het levert heel leuke en waardevolle gesprekken op. Je begint over AI en binnen de kortste keren gaat het over gerelateerde relevante onderwerpen die helemaal niet abstract zijn. Mensen vragen zich bijvoorbeeld af of ze hun baan kwijtraken door AI, ze vragen zich af of ze voldoening halen uit hun werk. Als je niet meer hoeft te werken, wat is er dan van belang in je leven? Welke waarden doen er echt toe?
In AICON, AICON | Erasmus University Rotterdam werken we op deze manier gelijkwaardig samen met burgers, kunstenaars en wetenschappers aan het verkennen van de mogelijkheden en uitdagingen van AI. Daar komen vragen aan bod als: hoe zit het met gelijkheid? Wat zijn de kansen en risico's van AI? De mensen die profiteren van AI zijn anderen dan de mensen die er nadeel van hebben. Hoe kun je zorgen dat alle mensen de voordelen ervaren? AI heeft heel veel invloed op ons leven. Het daagt je vanzelf uit om na te denken over je normen en waarden.
"Eigenlijk is dat een rode draad in het codesign-onderzoek: bij alles wat we doen zorgen we dat de verschillende partijen aan tafel zitten en allemaal een stem hebben"
Moniek Buijzen
De werkwijze van AICON is heel verbindend. De gesprekken gaan al snel dieper. Door al te beginnen met de vragen samen te verkennen, krijg je prachtige gesprekken. Eigenlijk is dat een rode draad in het codesign-onderzoek: bij alles wat we doen zorgen we dat de verschillende partijen aan tafel zitten en allemaal een stem hebben.
We doen ook onderzoek naar bijvoorbeeld digitale media en gezonde leefstijl: dan hebben we scholen en ouders aan tafel, liefst ook dieetpartners. En de omgeving van jongeren, en hun vrienden. We stellen focusgroepen samen met klasgenoten. We vragen aan ouders bij welk type onderzoek ze willen meedoen. Of hun kinderen toestemming geven voor het onderzoek. Zo bereiken we alle belanghebbenden."
Wat is de gezamenlijke focus van alle initiatieven waarbij je betrokken bent? Hoe wil je impact maken?
"De focus van mijn onderzoek is altijd digitale technologie en hoe we de mogelijkheden daarvan kunnen optimaliseren en de risico's minimaliseren. Als er een nieuwe technologie geïntroduceerd wordt, zijn er vrijwel altijd mensen bang voor de kwalijke gevolgen. Er zijn ook mensen die heel veel kansen zien en ervan uitgaan dat de nieuwe techniek de wereld gaat redden. Wat we inmiddels weten na de introductie van de radio, televisie en internet is dat het altijd een middenweg is. Met AI is dat niet anders. Het is protopisch. Daarmee bedoel ik dat we een vorm moeten vinden voor de implementatie in de maatschappij. Een vorm waarin het risico minimaal is en gelijk verspreid over de verschillende groepen in de samenleving.
In het project AlgoSoc Homepage | AlgoSoc zetten we al het nieuws bij elkaar over onderzoek naar positieve en negatieve effecten van AI. We hebben een directe lijn met de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Zo proberen we in elk project onze bevindingen met relevante partijen te delen. De partners verschillen dus per project. We proberen de resultaten van ons onderzoek ook in hapklare brokken te delen met de samenleving. Samen met co-lead Esther Rozendaal doen we dat op het platform BiteScience Home | BiteScience."
AICON verbindt bewoners van Rotterdam, kunstenaars en wetenschappers in een verkenning van de maatschappelijke mogelijkheden en uitdagingen van AI. Doel is empowerment. Hoe pak je dat aan? Hoe wordt AI voor iedereen begrijpelijk en toegankelijk? En hoe kan het de waarden van een samenleving herdefiniëren?
"Een goed voorbeeld is de interactieve voorstelling 'Ontrafel de AI-machine' die we in samenwerking met wetenschapsmuseum Nemo hebben ontwikkeld. Ouders en kinderen worden spelenderwijs meegenomen in hoe AI tot stand komt. Zo krijgen ze handvatten in handen om kritisch naar AI te kijken. Een belangrijk onderdeel van empowerment is kennis, maar ook een kritische houding. En gedrag. Dat leer je door er zelf mee om te gaan. Het is ook belangrijk voor jongeren om te delen welke rol het speelt in hun leven, zodat ze de gesprekken kunnen krijgen waar zij behoefte aan hebben. Ouders gaven aan dat zij ook veel hadden geleerd over AI van de AI-machine. Zo konden ze het gesprek met hun kinderen beter aangaan. Hetzelfde gold voor docenten die zoeken naar manieren om AI in de klas te agenderen, op een alternatieve manier die beter beklijft. Empowerment moet dus niet alleen van ons komen, ouders en school kunnen ook het gesprek aangaan. Zo kijken we ook naar gezonde leefstijl: welke keuzes kun je zelf maken? Wij kunnen zorgen dat die boodschap via invloedrijke jongeren bij hun leeftijdgenoten terecht komt.
Mijn leerstoel heet officieel Communication and Behavioural Change. Maatschappelijke verandering begint bij gedrag, het doel is verandering. Bij AICON werkt dat: het gesprek gaat snel over iets anders. Dat ripple effect is waar je op mikt. We hopen zo heel veel mensen te bereiken."
Hoe groot wordt AI?
"Sommige mensen zeggen dat het de nieuwe bubbel is, maar als ik zie hoeveel mensen ermee bezig zijn denk ik dat het nog groter wordt. Aan de andere kant komt er ook steeds meer regelgeving. AI wordt meer aan banden gelegd."
Jongeren zijn mede-onderzoekers van het Movez-lab. Wat is het belangrijkste inzicht dat ze hebben gedeeld?
"Wat ik zelf een belangrijk inzicht vind: ze hechten aan hun privacy en grenzen. Jongeren denken daar anders over na dan volwassenen. En heel anders dan we in regelgeving hebben vastgelegd. De Europese privacywetgeving sluit aan bij hun grenzen en wat zij belangrijk vinden. Mensen denken heel vaak dat jongeren niet geïnteresseerd zijn in privacy, dat ze alles op straat gooien. Maar als je open met ze praat, komen er wel degelijk grenzen boven. Zij vinden het bijvoorbeeld heel belangrijk dat hun naam niet publiek is. Terwijl het in de wet gaat over cookies. Daar zou je rekening mee kunnen houden. Wat hun leeftijdgenoten al of niet weten, dat is voor hen veel belangrijker dan privacy ten opzichte van de rest van de wereld."
Het doel van Movez-lab is dat jongeren gezonde en gelukkige mediagebruikers worden. Hoe kun je daaraan werken?
"Het is heel belangrijk dat het gesprek gevoerd wordt op een open manier. Dat jongeren serieus worden genomen, dat ze met hun ouders kunnen praten. Mijn collega Esther Rozendaal en haar team dagen ouders uit om open het gesprek aan te gaan over sociale media. Ook dat is een vorm van co-creatie."
Jullie werken met heel veel partners samen in AICON en AIPact (de impact van AI op de samenleving). Hoe werkt zo'n groot samenwerkingsverband? Wat doen jullie per partner en wat doe je samen? Waar versterken jullie elkaar?
Moniek lacht: "Het is ontzettend veel organiseren. Wat heel goed werkt is samenwerken en samen projecten begeleiden. We hebben drie mensen in het team die veel tijd besteden aan het uitbreiden en onderhouden van het netwerk en zorgen dat we mensen aan tafel krijgen. Dat is de enige manier waarop er radicaal gelijkwaardig kan worden samengewerkt. Binnen en buiten de universiteit. Juist de partners uit de samenleving zijn belangrijk; stakeholders zoals bewoners, maatschappelijke organisaties, instituten, onderwijsinstellingen, het culturele veld, en commerciële partners. Een brede blik vanuit de samenleving op onderwerpen die de hele samenleving aangaan."
Hoe ziet augmented humanity & society eruit over een paar jaar?
"Die vraag kan ik niet beantwoorden, het is vooral belangrijk om de vraag te blijven stellen. In mijn cocreatopia blijven we daarmee bezig met verschillende partners, zoals bedrijven, gemeenten, mensen zoals jij en ik. Omdat het zo belangrijk is dat je praat over hoe je wilt dat die techniek je samenleving beïnvloedt. Wat ik wel hoop is dat we de risico's verkleinen en de kansen op een gelijkwaardige manier verdelen."
- Professor
- Meer informatie
Lees meer over onze Erasmus Professors.
- Gerelateerde content
