Ergens heb ik wel eens gelezen dat het IQ van het gemiddelde bestuurslid in Nederland boven de 140 ligt. Boardbeslissingen die het IQ van 80 nog niet halen, vullen echter steeds vaker de kolommen van de krant. We denken wel dat we in onze directies rationeel beslissingen nemen, maar de invloed van ons brein en onbewuste drijfveren op ons gedrag en daarmee op bestuursbeslissingen is enorm.
Evolutionair gezien is de tijd dat we met een speer over de savanne zwierven heel recent. Daar red je het niet in je eentje. Onbewust doen we er dus nog steeds alles aan om niet buiten de groep te vallen en zijn we conformistisch ingesteld. Tel daarbij op dat we van nature ook veel te optimistisch zijn ten opzichte van de werkelijkheid. Zouden we dat in vroeger tijden niet geweest zijn, dan zou er überhaupt geen jacht geweest zijn of de verkenning van nieuwe gebieden. Vanuit dat licht bezien zijn licht-depressieven eigenlijk de meest realistische mensen. Dat aangeboren optimisme werkt echter nu nog steeds door. Van bijvoorbeeld fusies staat vast dat fors meer dan de helft niet werkt of in ieder geval geen waarde toevoegt. Toch fuseren we maar door.
Maar goed, kort door de bocht gesteld is een CEO of CFO geneigd tot optimisme en heb je vanwege onze conformistische instelling heel sterke persoonlijkheden nodig om een balans te brengen in een board of in toezichthoudende organen als de Raad van Commissarissen. Daar gaat het vaak fout met als resultaat zelfverrijking, zonnekoninggedrag en Maserati’s op de parkeerplaats van woningcorporaties.
De meeste van onze drijfveren zijn onbewust. Pure rationaliteit is een illusie. Door de ontwikkeling van bijvoorbeeld functionele MRI-scans weten we echter sinds een aantal jaren veel meer over hoe het brein werkt. Dankzij neuro-economics kunnen we beter zien hoe keuzegedrag werkt. Daarmee kom je niet los van je instincten, maar als je weet hoe het zit, kun je patronen herkennen en weerstand bieden aan dit soort automatismen. Mijn adagium… bewustwording van het brein, zorgt voor beter bestuur.
Deze tekst is als column verschenen in ExecutiveNL 1-2014