Wanneer je onderzoek doet waarbij mensen betrokken zijn, is het belangrijk hen te informeren over je onderzoek. EUR-templates zorgen ervoor dat je niets belangrijks vergeet.
De EUR-templates bevatten onderdelen die (onder voorwaarden) vereist zijn als die relevant zijn voor jouw onderzoek, zoals wat je onderzoek inhoudt en wat de mogelijke gevolgen van deelname zouden kunnen zijn. Je kunt secties van het template combineren en wijzigen als dat beter bij je onderzoek past.
Wat is het template “ethische toestemming/algemeen belang”?
In het kort: het template "algemeen belang" informeert deelnemers dat hun persoonlijke data wordt verwerkt op basis van algemeen belang en niet op basis van toestemming.
Hoe zit het met ethische toestemming?
Vanuit ethisch perspectief moet er nog steeds om toestemming (dat wil zeggen: een actieve overeenkomst om deel te nemen) gevraagd worden en daarmee blijft de mogelijkheid aanwezig om de toestemming voor deelname in te trekken.
Waarom algemeen belang en geen toestemming (vanuit het oogpunt van privacy)?
Toestemming vragen is slechts één van de zes wettelijke grondslagen (volgens de AVG) waarop de verwerking van persoonlijke data kan worden gebaseerd. Een andere wettelijke grondslag is het algemeen belang. Voordat er sprake kan zijn van algemeen belang, moet de wet voorschrijven dat een bepaalde taak moet worden uitgevoerd. In Nederland wordt wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd op basis van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.[1] In het geval van wetenschappelijk onderzoek kan de verwerking van persoonlijke data dus gebaseerd zijn op het algemeen belang.
Wanneer is toestemming vereist?
Als je van plan bent om bijzondere categorieën gegevens te verwerken, moet je het standaardtemplate voor ethische toestemming gebruiken.
Vraag ook toestemming voor alles wat niet direct nodig is voor het onderzoek (bijv. audio-/video-opnamen en citaten). Het template voor het algemeen belang zal je hierbij helpen.
Waarom hebben we dit template nodig?
Data (waaronder persoonsgegevens) wordt vaak hergebruikt voor verder onderzoek door de onderzoekers zelf of door andere onderzoekers voor nieuwe onderzoeksprojecten. Verdere verwerking van persoonlijke data waar oorspronkelijk toestemming voor is gegeven, is alleen toegestaan als de deelnemer specifiek toestemming geeft voor het verdere gebruik van de data. Door gebruik te maken van algemeen belang als wettelijke basis mag de persoonlijke data hergebruikt worden zonder nadrukkelijk toestemming voor hergebruik te vragen.
In bepaalde gevallen geeft de ethiekcommissie toestemming voor het gebruik van passieve toestemming. Passieve toestemming is echter geen optie vanuit het oogpunt van privacy, omdat toestemming dan altijd actief moet worden gegeven. Door algemeen belang als wettelijke grondslag te gebruiken, kan een onderzoeker gebruik maken van passieve toestemming en tegelijk voldoen aan de AVG.
Hergebruik, mag dat zomaar?
Nee, persoonlijke data (verzameld op basis van algemeen belang) mag niet zomaar worden hergebruikt. Hier zijn eisen aan. Hergebruik voldoet alleen aan de AVG als:
- Deelnemers aan het onderzoek juist zijn geïnformeerd over het mogelijke hergebruik van de data,
- Het voor wetenschappelijk onderzoek is,
- Er rekening gehouden is met de AVG principes (bijvoorbeeld: doel van de data, dataminimalisatie),
- Er zo veel mogelijk relevante maatregelen zijn genomen, zoals technieken toepassen als anonimiseren en pseudonimiseren, en
- Er een overeenkomst is vastgesteld over het delen van data (als dit met externe onderzoekers wordt gedeeld).
Dit alles is in gelijke mate vereist als je toestemming hebt voor het hergebruik van data.
Hoe zit het met bijzondere persoonsgegevens?
Voor bepaalde categorieën van persoonlijke data is het nog steeds vereist om toestemming te vragen. Hier moet ook rekening mee gehouden worden als deze categorieën van persoonlijke data worden hergebruikt. Het template biedt hier hulp bij.
[1] Artikel 1.3. lid 1 Wet op het hogeronderwijs en wetenschappelijk onderzoek.
Ja! Als onderzoeker heb je een goed beeld van jouw (mogelijke) onderzoeksgroep. Combineer en/of herschrijf de tekst gerust op een manier die bij jouw onderzoek past. Dit geldt ook voor verplichte tekst, maar zorg er wel voor dat de informatie klopt. Dien het formulier in bij de ethiekcommissie en Privacy Officer.
Belangrijk: hou rekening met het taalniveau van de deelnemer. Hou ook rekening met plaatselijk geldende opvattingen en aanwezige kennis om zo goed mogelijk in de informatie te kunnen voorzien.
Nee! Het is belangrijk om er zeker van te zijn dat deelnemers alle relevante informatie krijgen, maar het hoeft niet allemaal tegelijkertijd. Denk aan het gebruik van:
- Folders
- Uitgebreidere informatie op een projectwebsite
- Debriefsessies/-formulieren
- Meer praktische informatie die later wordt gedeeld zoals tijden en locatie
- Herhalen van informatie zoals met een specifieke vraag of aan het begin van een interview/focusgroep
Verstuur het formulier naar de ethiekcommissie en Privacy Officer.
Ondertekenen is een uitstekende manier om te bewijzen dat een deelnemer toestemming heeft gegeven. Het is echter niet de enige manier. Er zijn alternatieven, zoals een opname van mondelinge toestemming, een vinkje zetten of antwoord geven via e-mail/chat. Welke optie je ook kiest, in ieder geval moet duidelijk zijn dat er toestemming is gegeven voor specifieke vormen van informatie.
Wat als dit op bovengenoemde manieren niet lukt? Bespreek het dan met de privacy officer en de ethiekcommissie.
Passieve toestemming kan alleen worden gebruikt (in beperkte omstandigheden) met goedkeuring van de ethiekcommissie. Risico's voor deelnemers moeten minimaal zijn. Als je gebruik maakt van passieve toestemming, kies dan voor het template "algemeen belang".
Overleg met je privacy officer voordat je het formulier gebruikt.
Overleg met de privacy officer en de ethiekcommissie. Voor informatie zie Covert Research.
Zorg ervoor dat de derde partij de deelnemers aan het onderzoek correct informeert. Het is nog steeds jouw verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de deelnemers aan het onderzoek correct worden geïnformeerd en op de hoogte zijn van hun rechten als deelnemers.
Raadpleeg de FAQ voor meer informatie over welk template je het beste kunt gebruiken.
- Ethische toestemming template (Engels)
- Ethische toestemming template (Nederlands)
- Ethische toestemming/algemeen belang template (Engels)
- Ethische toestemming/algemeen belang template (Nederlands)
- A2/B1 toestemming/algemeen belang template (Nederlands)
| Versies: | De templates zijn het laatst bijgewerkt in februari 2024 |
| Geraadpleegd: | Privacy officers, vertegenwoordigers van de ethiekcommissies, datastewards, Open science |
| Geïnformeerd: | Ethiekcommissies, onderzoekers via nieuwsbrieven |
| Revisie datum: | 1 april 2023 |
Waarom iconen gebruiken?
Om ervoor te zorgen dat de ethische toestemming-formulieren makkelijker te begrijpen zijn, bijvoorbeeld voor mensen met een leesbeperking.
Waar kan ik de iconen vinden?
Hier vind je de iconen: SURFdrive
Mis je iconen? Of heb je aanvullingen of aanpassingen nodig? Of wil je iconen met ons delen die je al gebruikt? Neem contact met ons op.
We zullen nog meer voorbeelden toevoegen. Heb je een goed voorbeeld dat je met ons kunt delen? Neem dan contact met ons op via ethics@eur.nl zodat we mogelijk ook jouw voorbeeld beschikbaar kunnen stellen op deze pagina.
Een voorbeeld van een A2/B1 toestemming/algemeen belang template (Nederlands)
Download voorbeeld: Pesten op het werk
Download voorbeeld: Great design.
| Titel: | Gezinsgerichte attitudes en handelingen: Een vragenlijstonderzoek onder professionals in de jeugdhulp |
| Context: | Vragenlijstonderzoek onder professionals in de jeugdhulp |
| Taal: | Nederlands |
| Toegepaste methode(n): | Survey |
| Deelnemers: | Professionals in de jeugdhulp |
| Datum: | 23 maart 2023 |
| Soort data: | Demografische data; contactinformatie |
| Waarom is dit een goed voorbeeld? | Layout; ontwerp; toegankelijk taalgebruik. Het formulier is ontworpen met Canva Docs. En vergeet niet om de iconen ontworpen door en voor de EUR te bekijken. |
| Kun je iets anders doen? | Je kunt iets vertellen over hergebruik van de data voor vervolgprojecten of nieuwe projecten. |
Download voorbeeld: Bestuurskunde.
| Titel: | DoDive: Diversiteitspraktijken in Rotterdam |
| Context: | Interviews met werknemers en vrijwilligers van organisaties in de cultuur-, onderwijs- en sportsector over diversiteit |
| Taal: | Nederlands |
| Toegepaste methode(n): | Interview |
| Deelnemers: | Werknemers en vrijwilligers van organisaties in de cultuur-, onderwijs- en sportsector |
| Datum: | 23 maart 2023 |
| Soort data: | Demografische data; functie binnen organisatie; mening over diversiteit binnen de organisatie; mogelijkheid om gevoelige onderwerpen te bespreken |
| Waarom is dit een goed voorbeeld? | Het is duidelijkheid over de mogelijkheid om deelnemers (opnieuw) te identificeren. Dit wordt helder gedeeld met de deelnemers. |
| Kun je iets anders doen? | Het is misschien een beter idee om het template "algemeen belang" te gebruiken. Als je meer te weten wil komen over die versie van het template, raadpleeg dan de FAQ. |
Download voorbeeld: Debrief survey experiment.
| Titel: | Organizational nostalgia and organizational change |
| Context: | Online enquête over organisatorische verandering |
| Taal: | Engels |
| Toegepaste methode(n): | Survey-experiment |
| Deelnemers: | Medewerkers van een organisatie |
| Datum: | 23 maart 2023 |
| Soort data: | Contactinformatie?; demografische informatie? Deelnemer-ID |
| Waarom is dit een goed voorbeeld? | Online enquêteplatform/Qualtrics; debriefing; achterhouden informatie; transparantie over databeveiliging |
| Kun je iets anders doen? | Het is een goede gewoonte om de contactinformatie toe te voegen van de DPO [FG]. Het is een goed idee om nadrukkelijk de data te noemen die verzameld wordt. |
| Titel: | Informing children about their rights as research participants: An open source animation film for researchers who work with children and young people |
| Context: | Volledige uitleg vind je op de website |
| Taal: | Het script voor de video is in meerdere talen geschreven. (kijk op de website om te zien welke specifieke talen er zijn) |
| Methode: | algemeen |
| Deelnemers: | kinderen |
| Datum: | september 2022 |
| Soort data: | Algemene persoonlijke gegevens |
| Waarom is dit een goed voorbeeld? | De video biedt zeer duidelijke en volledige informatie specifiek voor kinderen |
| Kun je iets anders doen? | Indien mogelijk kun je de video's in kortere delen knippen en overwegen of alle informatie in één keer moet worden gegeven. Daarnaast kun je vragen of spelletjes toevoegen om te testen of het kind het begrijpt. |
Als je vragen hebt over deze webpagina of als je suggesties hebt om de webpagina te verbeteren, neem dan contact op met ethics@eur.nl. Deze pagina en de templates worden voortdurend bijgewerkt, dus bezoek deze pagina regelmatig voor bijgewerkte informatie en documenten.